Wpis hipoteki przymusowej jest ważny wstecznie od daty złożenia wniosku o ten wpis, gdy wzmianka o wpisie była umieszczona w księdze wieczystej, a więc nabywca nieruchomości, który zakupi ją bez sprawdzenia w księdze wieczystej jej stanu prawnego nie może powoływać się na brak wpisu w chwili zakupu – mimo wzmianki o wniosku dotyczącego hipoteki – i kwestionować swój dług jako dłużnika rzeczowego (wyr. SN z 30.10.2019 r., V CSK 379/18).

Stan faktyczny

Władysław B. był właścicielem nieruchomości obciążonej na rzecz towarzystwa ubezpieczeniowego „E.” S.A. hipoteką przymusową. Hipoteka, na kwotę 86 tys. zł, została wpisana do księgi wieczystej założonej na nieruchomości jeszcze gdy działka należała do Elżbiety K.

Pani K. była winna spółce ubezpieczeniowej wspomniane 86 tys. zł, a w związku z egzekucją tego długu na jej nieruchomości została ustanowiona hipoteka przymusowa. Wniosek w tej sprawie spółka E. złożyła w marcu 2010 r.

Miesiąc później właścicielka zawarła warunkową umowę sprzedaży nieruchomości z Władysławem B. Jeszcze wtedy hipoteka nie była wpisana do księgi wieczystej, ale już wzmianka o zabezpieczeniu pojawiła się w księdze.

Sprzedaż nieruchomości doszła do skutku pod koniec kwietnia 2010 r., a w akcie notarialnym zaznaczono, że istnieje w księdze wieczystej wzmianka o zabezpieczeniu, nie precyzując jednak jej treści.

Około miesiąc po ostatecznym sfinalizowaniu zakupu działki i objęciu nieruchomości, nowy właściciel dowiedział się o złożonym wniosku do sądu wieczystoksięgowego o wpis hipoteki przymusowej. Kilka tygodni później sąd wieczystoksięgowy wpisał hipotekę do księgi wieczystej.

Następnie spółka E. zażądała od dłużnika rzeczowego – czyli już Władysława B. – zapłaty długu hipotecznego. Sprawa trafiła do sądu. Powództwo zostało uwzględnione, a apelacja i ostatecznie skarga kasacyjna pozwanego właściciela zostały oddalone.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku kończącego sprawę wskazał przede wszystkim, że twierdzenie, jakoby zobowiązania hipotecznego nie było w chwili nabycia nieruchomości, nie ma podstaw prawnych. Artykuł 67 ustawy z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1916 ze zm.; dalej: KWU) stanowi bowiem, że do powstania hipoteki niezbędny jest wpis, za to art. 29 KWU wskazuje zaś, że wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o dokonanie wpisu, a w wypadku wszczęcia postępowania z urzędu ‒ od chwili wszczęcia tego postępowania. Tym samym fakt, że postanowienie sądowe o wpisie hipoteki zapadło dopiero w czerwcu 2010 r., czyli po ponad miesiącu od zakupu działki, nie ma znaczenia prawnego, gdyż wniosek o wpis hipoteki przymusowej został złożony prawie 3 miesiące wcześniej, a w samej księdze były wzmianki o złożonym wniosku o wpis.

Ważne

Decydujący dla rozstrzygnięcia jest art. 2 KWU, zgodnie z którym księgi wieczyste są jawne i nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę.

Pozwany dłużnik hipoteczny, właściciel działki popełnił błąd, opierając się wyłącznie na oświadczeniu zbywającej pierwszej właścicielki gruntu, że działka nie ma wad prawnych i nie sprawdzając stanu prawnego nieruchomości w księdze wieczystej.