W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 2161 opublikowano ustawę z 23.10.2018 r. o Funduszu Dróg Samorządowych (dalej: FDSU).
FDS, którego dysponentem jest minister transportu, gromadzi środki finansowe na:
1) zadania powiatowe, czyli polegające na budowie, przebudowie lub remoncie dróg powiatowych, lub zadania gminne, tj. polegające na budowie, przebudowie lub remoncie dróg gminnych;
2) zadania mostowe, czyli polegające na budowie mostów lokalizowanych w ciągach dróg wojewódzkich, dróg powiatowych lub dróg gminnych;
3) zadania obronne, czyli polegające na budowie, przebudowie lub remoncie dróg wojewódzkich, dróg powiatowych lub dróg gminnych o znaczeniu obronnym.
Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, sposób podziału środków FDS na zadania powiatowe oraz zadania gminne na poszczególne województwa, mając na uwadze:
1) długość sieci dróg powiatowych i dróg gminnych w województwie;
2) liczbę ludności i powierzchnię województwa;
3) wartość produktu krajowego brutto województwa.
Jednostka Samorządu Terytorialnego może otrzymać ze środków FDS dofinansowanie zadania powiatowego, zadania gminnego albo mostowego w wysokości do 80% kosztów realizacji tego zadania. Natomiast na zadanie obronne JST otrzymuje dofinansowanie całości wartości takiego zadania.
Nabór wniosków na dofinansowanie zadań powiatowych oraz zadań gminnych ogłasza i przeprowadza wojewoda dla JST znajdujących się na terenie danego województwa. Nabór przeprowadza się przynajmniej raz w roku kalendarzowym, po otrzymaniu przez wojewodę informacji od ministra transportu o wysokości środków FDS, chyba że kwota przewidziana na dane województwo w celu realizacji zadań powiatowych oraz zadań gminnych została wyczerpana ze względu na zobowiązania wynikające z umów, na podstawie których udzielono dofinansowania na zadania wieloletnie.
Spełniający wymogi z art. 21 ust. 7 pkt 2 FDSU (podane w ogłoszeniu o naborze) wniosek o dofinansowanie zadania powiatowego albo zadania gminnego składa właściwy zarządca drogi powiatowej albo drogi gminnej. We wniosku określa się przewidywany koszt i czas realizacji zadania oraz termin dokonywania wypłat na rzecz wykonawcy zadania. Wnioski o dofinansowanie składa się w terminie 30 dni od dnia udostępnienia ogłoszenia o naborze. Wnioski złożone po tym terminie pozostawia się bez rozpatrzenia.
Jeżeli wniosek o dofinansowanie nie spełnia wymogów formalnych, albo zawiera oczywiste omyłki, powołana przez wojewodę komisja wzywa wnioskodawcę, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku, do jego uzupełnienia lub poprawienia w nim oczywistych omyłek, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia .
Komisja dokonuje oceny wniosków o dofinansowanie mając na celu wyrównywanie potencjału społeczno-gospodarczego, poprawę jakości życia mieszkańców i zapewnienie spójności terytorialnej na obszarze województwa i biorąc pod uwagę:
1) poprawę stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego;
2) zapewnienie spójności sieci dróg publicznych;
3) podnoszenie standardów technicznych dróg powiatowych i dróg gminnych oraz zachowanie jednorodności sieci dróg powiatowych i dróg gminnych pod względem spełniania tych standardów;
4) zwiększenie dostępności transportowej jednostek administracyjnych;
5) poprawę dostępności terenów inwestycyjnych.
Oceny dokonuje się w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku o dofinansowanie, albo jego uzupełnienia lub poprawienia. Na podstawie tej oceny komisja ustala listę zadań powiatowych oraz zadań gminnych rekomendowanych do dofinansowania ze środków FDS. Komisja informuje wnioskodawcę o umieszczeniu jego zadania na liście.
Na podstawie listy zadań powiatowych oraz zadań gminnych przeznaczonych do dofinansowania w danym województwie wojewoda zawiera umowy z wnioskodawcami o udzielenie dofinansowania zadania powiatowego albo zadania gminnego. Umowa stanowi zapewnienie dofinansowania określonego w niej zadania powiatowego albo zadania gminnego oraz oznacza zaciągnięcie przez wojewodę zobowiązania do wysokości wskazanej w umowie.
Wnioskodawca, któremu udzielono dofinansowanie, ma obowiązek:
1) prowadzenia wyodrębnionej ewidencji księgowej otrzymanych środków FDS oraz wydatków dokonywanych z tych środków;
2) przekazania rozliczenia dofinansowania w zakresach rzeczowym i finansowym w terminie określonym w umowie.
Zatwierdzenie przez właściwego wojewodę rozliczenia powinno nastąpić w terminie 30 dni od dnia jego przekazania przez wnioskodawcę.
Wojewoda kontroluje sposób i terminowość wykonania zadania, na które udzielono dofinansowania, mając na uwadze postanowienia umowy, a także obowiązków nałożonych na JST. Przedmiotem tej kontroli jest prawidłowość wykorzystania dofinansowania środków z FDS, pod względem zgodności z przeznaczeniem oraz wysokości wykorzystanego dofinansowania a stopniem realizacji zadania, na które udzielono dofinansowania, oraz termin oddania do użytkowania efektu tej realizacji.
Dofinansowanie:
1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,
2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości
– podlega zwrotowi do FDS wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w terminie 15 dni od dnia stwierdzenia tych okoliczności.
Zwrotowi do FDS podlega ta część dofinansowania, która została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, nienależnie pobrana lub pobrana w nadmiernej wysokości. Odsetki od dofinansowania podlegającego zwrotowi nalicza się, począwszy od dnia:
1) przekazania dofinansowania wykorzystanego niezgodnie z przeznaczeniem;
2) stwierdzenia nienależnego pobrania dofinansowania lub pobrania go w nadmiernej wysokości.
W razie niedokonania zwrotu dofinansowania w terminie albo w przypadku stwierdzenia na podstawie rozliczenia, że dofinansowanie wykorzystano w części lub całości niezgodnie z przeznaczeniem albo pobrane niezależnie lub pobrane w nadmiernej wysokości właściwy wojewoda wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu i termin, od którego nalicza się odsetki. O wydaniu decyzji wojewoda informuje dysponenta FDS. Zwrotu dofinansowania dokonuje się wówczas na rachunek bankowy urzędu obsługującego wojewodę, który wydał decyzję. Wojewoda przekazuje zgromadzone środki do Funduszu w terminie 7 dni od dnia ich otrzymania. Odwołanie od tej decyzji rozpatruje minister transportu.
Nabór wniosków o dofinansowanie zadań mostowych przeprowadza minister transportu na zasadach określonych w przepisach art. 33-38 FDSU. Minister informuje o naborze za pośrednictwem BIP urzędu go obsługującego, wskazując w szczególności miejsce i sposób składania wniosków o dofinansowanie zadań mostowych oraz wzór tego wniosku.