Przeprowadzanie profilaktycznych testowych badań stanu zdrowia pracowników nie mieści się w zakresie ustawowym działalności socjalnej. Testy na koronawirusa przeprowadzają bezpłatnie jednostki służby zdrowia, jeśli spełnione są niezbędne przesłanki. Upewnienie się pracownika, że jest zdrowy, nie wydaje się niezbędną potrzebą życiową wymagającą wsparcia ze środków funduszu socjalnego. Wsparcie w postaci zapomogi może natomiast zostać udzielone pracownikowi, którego sytuacja socjalna pogorszyła się z powodu zachorowania na koronawirusa.

Działalność socjalna pracodawcy

Z funduszu socjalnego dopuszczalne jest finansowanie tylko działalności socjalnej pracodawcy, a tą definiuje art. 2 pkt 1 ustawy z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1352 ze zm.). Definicja ta została skonstruowana na podstawie wyliczenia usług pracodawcy, uznanych przez ustawodawcę za urzeczywistniające cele socjalne. Do usług tych zaliczono działania wspierające:

1) wypoczynek, zorganizowany przez zakład, inne podmioty lub przez samych pracowników,

2) działalność kulturalno-oświatową,

3) sport i rekreację,

4) opiekę nad dziećmi w żłobkach i klubach dziecięcych, sprawowaną przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego,

5) udzielanie pomocy materialnej w formie rzeczowej lub finansowej,

6) pomoc na cele mieszkaniowe.

Wyliczenie usług, które należą do zakresu zakładowej działalności socjalnej, tworzy katalog zamknięty, co oznacza, że nie można uznać za działalność socjalną innych usług pracodawcy realizowanych na rzecz pracowników w związku z zatrudnianiem (np. ubezpieczenia emerytalne i na życie, kasa zapomogowo-pożyczkowa, zakwaterowanie, wyżywienie, dowóz do pracy, szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe, odprawy dla pracowników zwalnianych z przyczyn dotyczących pracodawcy, zakładowa służba zdrowia, abonament w prywatnej klinice, szczepienia ochronne czy opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne).

Wydatki na utrzymanie zakładowej służby zdrowia lub na opiekę medyczną

Powszechnie przyjmuje się, że do działalności socjalnej nie powinny być zaliczane wydatki na utrzymanie zakładowej służby zdrowia lub na opiekę medyczną, finansowanie szczepień ochronnych. W tych kategoriach należy zdaniem autora traktować dofinansowanie badania pracowników w kierunku koronawirusa. Badanie w kierunku koronawirusa przeprowadzają bezpłatnie placówki służby zdrowia w przypadku występowania objawów infekcji lub w razie kontaktu z osobą, u której zdiagnozowano koronawirusa. Poza tymi przypadkami pracownik nie ma raczej potrzeby przeprowadzania testu na obecność koronawirusa. Komercyjne badanie profilaktyczne nie jest niezbędną potrzebą życiową pracowników. Wiedza o stanie zdrowia pracowników może być potrzebna pracodawcy, ale omawiane badania, nawet tylko dla chętnych pracowników, nie mieszczą się w przytoczonej powyżej ustawowej definicji zakładowej działalności socjalnej. Pracodawca nie może organizować usług zdrowotnych ze środków zakładowego funduszu socjalnego.

Choroba jako zdarzenie losowe

Udzielenie pomocy ze środków funduszu socjalnego możliwe byłoby natomiast, gdyby pracownik (lub członek jego rodziny) zachorował na koronawirusa i z tego powodu pogorszyłaby się jego sytuacja socjalna. W takim przypadku chorobę traktuje się jako zdarzenie losowe, w związku z którym na wniosek pracownika możliwe jest przyznanie zapomogi.

Regulamin funduszu

Aby pracodawca mógł wypłacać środki funduszu socjalnego na dany cel, powinien wprowadzić do regulaminu funduszu postanowienia określające taki cel wydatkowania środków oraz wskazujące wysokość, częstotliwość i tryb przyznawania pomocy. Po pierwsze, pracodawca powinien więc najpierw formalnie zmienić treść regulaminu tak, aby przewidywał dofinansowanie danego celu. Po drugie, powinien pamiętać o podstawowej zasadzie realizacji świadczeń z funduszu, zgodnie z którą przyznawanie świadczeń powinno następować z zastosowaniem kryterium sytuacji socjalnej (złożonej z sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej) osoby ubiegającej się o korzystanie z funduszu.