W swojej wypowiedzi wiceminister wskazał, że „Wychodząc naprzeciw postulatom samorządów rozważamy poluzowanie reguł fiskalnych dla JST, także w 2021 roku, co uelastyczni gospodarkę finansową i będzie w sposób długofalowy oddziaływać na ich finanse”. Z treścią wypowiedzi można zapoznać się m.in. na stronie samorzad.pap.pl.

Komentarz eksperta

Koncepcja przedstawiona przez Ministerstwo Finansów odnośnie przedłużenia obowiązywania przepisów uelastyczniających zarządzanie samorządowymi finansami na 2021 r., wydaje się być całkowicie trafna. W konsekwencji jak najbardziej pożądane byłoby zachowanie mechanizmów luzujących reguły fiskalne, które to mechanizmy w zasadniczej części zostały wprowadzone na mocy regulacji prawnych DopłKredBankCOVID19U. Jednak wydaje się, że uzasadnione byłoby utrzymanie także innych specjalnych partykularnych rozwiązań, które umożliwiały większą elastyczność dla samorządów, a które wg założeń ww. ustawy, bądź poprzednich nowelizacji tarczy antykryzysowej – zostały wprowadzone na rok budżetowy 2020. I tak, przykładem takiej regulacji jest m.in. art. 15qc KoronawirusU. Zgodnie z jego treścią: Do dnia 31 grudnia 2020 r. wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wykorzystać dochody z opłat za zezwolenia wydane na podstawie art. 18 lub art. 181 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz dochody z opłat określonych w art. 111 tej ustawy również na działania związane z przeciwdziałaniem COVID-19.

Przepis ten umożliwia – na razie tylko w 2020 r. – przeznaczanie dochodów ze wspomnianych opłat nie tylko na cele wynikające stricte ze wspomnianej AlkU, ale także na inne cele (działania) – związane z przeciwdziałaniem COVID-19. W aktualnej, coraz trudniejszej sytuacji spowodowanej zwiększaniem się liczby zachorowań na COVID-19, kluczowe jest podejmowanie przez samorządy odpowiednich działań. Z uwagi na ryzyko występowania skutków COVID-19 także w 2021 r., pożądane jest, aby wprowadzić ww. rozwiązanie fiskalne także na przyszły rok. Być może warto rozważyć zastosowanie takiego wyjątkowego mechanizm w stosunku do dochodów z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o których mowa w CzystGmU, które, co do zasady, są również środkami „znaczonymi”, tj. mogą zostać przeznczone tylko na cele związane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi (art. 6r ust. 1aa CzystGmU). W każdym bądź razie, w przypadku obu tych grup dochodów, w wielu jednostkach samorządu terytorialnego o statusie gminy, występują nadwyżki (środki nie są w pełni wykorzystywane na podane cele – szczególnie dotyczy to dochodów z opłat za zezwolenia wydane w trybie AlkU). Tylko dzięki specjalnym mechanizmom (art. 15qc KoronawirusU) można legalnie przeznaczać wspomniane nadwyżki na cele związane z przeciwdziałaniem COVID-19. Dlatego też, pożądane jest wprowadzenie zmian legislacyjnych, umożliwiających realizację ww. mechanizmów także w 2021 r.

Aby jednak w sposób wymierny pomóc finansowo jednostkom samorządu terytorialnego, warto także rozważyć podjęcie zdecydowanych zmian legislacyjnych, choćby w odniesieniu do zwiększenia udziałów jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, czy we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych. Aktualnie wskaźniki te wynikają z regulacji prawnych DochSamTerytU, gdzie w art. 4 ust. 2 i 3 postanowiono (w stosunku do gmin), że wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34%, z zastrzeżeniem art. 89 DochSamTerytU. Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy, wynosi 6,71%. Zwiększenie tych wskaźników np. do poziomu 45%, czy 50% (w przypadku podatku od osób fizycznych) oraz do poziomu 8-10% (w przypadku podatku od osób prawnych) z pewnością byłoby istotnym wsparciem dla tych samorządów w 2021 r. Ewentualnie można rozważyć zwiększenie poziomu wskaźnika dochodowego z tytułu dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej (art. 4 ust. 1 pkt 7 DochSamTerytU), który aktualnie wynosi 5% zarówno dla gmin, jak i powiatów. Z racji zaś faktu, że realizacja zadań z zakresu administracji rządowej często wymaga angażowania środków własnych przez samorządy, to tym bardziej byłoby uzasadnione zwiększenie ww. wskaźników.

Podsumowując, aktualna sytuacja epidemiczna daje asumpt nie tylko do utrzymania w 2021 r. dotychczasowych (stosowanych w 2020 r.) przepisów łagodzących reguły fiskalne wynikające m.in. z FinPubU, ale daje także podstawy do wprowadzenia zdecydowanych rozwiązań zmierzających do realnego zwiększenia dochodów jednostek samorządu terytorialnego.