Obowiązki dotyczące zgłaszania incydentów na gruncie dyrektywy NIS 2
Zagadnienia wstępne
Zgłaszanie incydentów w świetle dyrektywy NIS 2 to nie tylko obowiązek – to element strategicznego podejścia do cyberbezpieczeństwa. Nowe przepisy ujednolicają procedury w całej UE, znacząco rozszerzają katalog zobowiązanych podmiotów i wprowadzają konkretne terminy oraz wymagania raportowe. Poniżej omawiamy, co dokładnie się zmienia i co to oznacza w praktyce – dla administracji, biznesu i organizacji sektora publicznego.
Dyrektywa NIS 2 znacząco wzmacnia europejskie ramy cyberbezpieczeństwa, wprowadzając m.in. ujednolicone zasady dotyczące zgłaszania incydentów. Nowe przepisy obejmują szerszy krąg podmiotów, określają szczegółowe obowiązki raportowe i tworzą wspólne ramy współpracy z CSIRT. Choć zgłaszanie incydentów nie jest zagadnieniem nowym – szczególnie dla sektora publicznego – to obecnie zostało ono ustandaryzowane, rozszerzone i precyzyjnie opisane. Dotyczy to zarówno organizacji publicznych, jak i prywatnych, które zostały sklasyfikowane jako podmioty kluczowe lub ważne. Dyrektywa wprowadza trzystopniowy model zgłaszania incydentów i jasno określa, co, komu i w jakim czasie należy przekazać.
Kogo dotyczą nowe przepisy?
Dyrektywa NIS 2 obejmuje zarówno sektor publiczny, jak i prywatny, klasyfikując podmioty jako kluczowe lub ważne – w zależności od znaczenia ich usług i rozmiaru organizacji.
W administracji publicznej do podmiotów kluczowych mogą należeć m.in. urzędy gmin (jeśli zatrudniają powyżej 50 osób), starostwa oraz określone jednostki budżetowe. Podmiotami ważnymi mogą być jednostki i zakłady budżetowe, instytucje kultury czy spółki realizujące zadania publiczne.
W sektorze prywatnym do podmiotów kluczowych zalicza się m.in. firmy z branży energetycznej, transportowej, finansowej, zdrowotnej i cyfrowej. Do ważnych – podmioty z przemysłu, usług kurierskich, gospodarki odpadami, rolnictwa i przetwórstwa, a także dostawcy usług zarządzanych oraz dostawcy usług zarządzanych w zakresie bezpieczeństwa.
Dyrektywa nie obejmuje działalności związanej z obronnością, bezpieczeństwem narodowym i wymiarem sprawiedliwości.
Czym jest incydent bezpieczeństwa?
Zgodnie z art. 6 dyrektywy 2022/2555: „incydent” oznacza zdarzenie naruszające dostępność, autentyczność, integralność lub poufność przechowywanych, przekazywanych lub przetwarzanych danych lub usług oferowanych przez sieci i systemy informatyczne lub dostępnych za ich pośrednictwem.
Za poważny uznaje się incydent, który – jak wskazano w art. 23 ust. 3 dyrektywy 2022/2555 – prowadzi lub może prowadzić do istotnych zakłóceń w świadczeniu usług lub skutkuje szkodami dla innych podmiotów. Przy ocenie znaczenia incydentu należy wziąć pod uwagę m.in. jego wpływ na odbiorców usług, skalę i czas trwania zakłóceń oraz możliwe straty finansowe (motyw 101).
Trzystopniowy model zgłaszania incydentów
Dyrektywa zakłada podejście etapowe – tak, aby z jednej strony umożliwić szybkie działanie i wsparcie techniczne, a z drugiej – umożliwić dokładną analizę incydentu i wniosków dla przyszłości (motyw 101). Model ten znajduje również odzwierciedlenie w projekcie nowelizacji ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa z 16 kwietnia 2025 r. (art. 11–12b):
Wczesne ostrzeżenie – zgodnie z art. 23 ust. 4 lit. a, należy je przekazać w ciągu 24 godzin od momentu, gdy organizacja poweźmie wiedzę o poważnym incydencie. Informacje mają być ograniczone do niezbędnych danych i mogą obejmować podejrzenie przestępstwa lub możliwe skutki transgraniczne (motyw 102).
Zgłoszenie incydentu – wymagane w ciągu 72 godzin (art. 23 ust. 4 lit. b dyrektywy 2022/2555), zawiera już wstępną ocenę skali i skutków incydentu oraz informacje techniczne, jeśli są dostępne.
Raport końcowy – należy przekazać nie później niż miesiąc po zgłoszeniu incydentu (art. 23 ust. 4 lit. d dyrektywy 2022/2555). Jeśli incydent nadal trwa, organizacja składa raport z postępów, a raport końcowy po jego zakończeniu (art. 23 ust. 4 lit. e dyrektywy 2022/2555).
Dyrektywa podkreśla, że zgłoszenie nie może negatywnie wpływać na działania naprawcze – zarządzanie incydentem zawsze powinno być traktowane priorytetowo (motyw 102).
Rola CSIRT i organów właściwych
Organizacje przesyłają informacje do krajowego CSIRT lub – w zależności od struktury krajowej – do wyznaczonego organu. Jak wskazuje art. 23 ust. 5 dyrektywy 2022/2555, instytucje te mają obowiązek udzielenia informacji zwrotnej w ciągu 24 godzin oraz mogą przekazać zalecenia techniczne, a także wspierać organizację w zarządzaniu incydentem. W sytuacjach transgranicznych lub międzysektorowych, informacje są przekazywane do ENISA i właściwych punktów kontaktowych (art. 23 ust. 6 i 9 dyrektywy 2022/2555).
Komunikacja z odbiorcami usług i społeczeństwem
Jeśli incydent lub zagrożenie może wpłynąć na odbiorców usług, podmiot zobowiązany jest do przekazania im niezbędnych informacji, takich jak możliwe środki zaradcze (art. 23 ust. 2 dyrektywy 2022/2555). W określonych przypadkach CSIRT lub właściwy organ mogą poinformować opinię publiczną o wystąpieniu poważnego incydentu, jeśli leży to w interesie społecznym (art. 23 ust. 7 dyrektywy 2022/2555).
Wewnętrzne przygotowanie – nie tylko obowiązek prawny
Wdrożenie NIS 2 to nie tylko kwestia formalnego dostosowania się do nowych regulacji, ale przede wszystkim budowanie trwałych mechanizmów odporności organizacyjnej. Każda organizacja – niezależnie od wielkości czy charakteru działalności – powinna posiadać spójne procedury umożliwiające identyfikację, klasyfikację i zgłaszanie incydentów zgodnie z wymaganiami dyrektywy oraz projektowanej nowelizacji ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa.
W praktyce oznacza to konieczność zdefiniowania ról i odpowiedzialności – w tym wyznaczenia osoby kontaktowej ds. incydentów, przygotowania systemu rejestracji i analizy zdarzeń, ustalenia mechanizmów klasyfikacji oraz zbudowania ścieżki eskalacji w razie potrzeby. Szczególną uwagę należy zwrócić na regularne szkolenia – nie tylko zespołów IT czy bezpieczeństwa, ale również pracowników administracyjnych, którzy często jako pierwsi mają styczność z niepokojącymi sygnałami.
Odpowiednio zaprojektowane przygotowanie wewnętrzne zwiększa nie tylko poziom zgodności, ale realnie wpływa na szybkość i skuteczność reakcji organizacji w sytuacjach kryzysowych. To inwestycja w bezpieczeństwo operacyjne i zaufanie otoczenia.
Sankcje – realne i dotkliwe
Naruszenie obowiązków wynikających z NIS 2 – w szczególności art. 21 dyrektywy 2022/2555 (środki zarządzania ryzykiem) i art. 23 dyrektywy 2022/2555 (zgłaszanie incydentów) – może skutkować dotkliwymi sankcjami administracyjnymi.
Dla podmiotów kluczowych dyrektywa przewiduje maksymalne kary w wysokości co najmniej 10 milionów euro lub 2% globalnego rocznego obrotu przedsiębiorstwa – w zależności od tego, która wartość jest wyższa (art. 34 ust. 4 dyrektywy 2022/2555).
W przypadku podmiotów ważnych, maksymalna wysokość kary to co najmniej 7 milionów euro lub 1,4% rocznego obrotu globalnego (art. 34 ust. 5 dyrektywy 2022/2555).
Państwa członkowskie mają obowiązek wdrożenia przepisów zapewniających skuteczność tych sankcji oraz mogą przewidzieć dodatkową odpowiedzialność kadry zarządzającej.
Wnioski – dla administracji, biznesu i organizacji
Dyrektywa NIS 2 wymaga realnych działań – zarówno ze strony administracji publicznej, jak i podmiotów prywatnych. Obowiązki związane z obsługą i zgłaszaniem incydentów, a także z wdrożeniem odpowiednich środków zarządzania ryzykiem, będą miały zastosowanie w bardzo szerokim zakresie – i będą egzekwowane. Kluczowe jest zatem, by organizacje niezależnie od formy prawnej czy sektora, już teraz przygotowały się na nowe wymogi.
Warto:
- określić status organizacji w świetle przepisów (czy jest podmiotem kluczowym lub ważnym),
- zweryfikować i uzupełnić procedury reagowania na incydenty,
- wyznaczyć osobę odpowiedzialną za utrzymywanie kontaktów z podmiotami krajowego systemu cyberbezpieczeństwa.
- wyznaczyć odpowiedzialności i przeszkolić zespół,
- przygotować strukturę raportowania do właściwego CSIRT,
- zadbać o wewnętrzny system rejestracji i oceny zdarzeń,
- zaktualizować plany ciągłości działania i komunikacji kryzysowej.
Montaż paneli fotowoltaicznych a stawka VAT
Jeśli montowane panele fotowoltaiczne stanowią mikroinstalację, o której mowa w ustawie o odnawialnych źródłach energii oraz są funkcjonalnie związane z obiektem budowlanym lub ich częścią, zaliczonym do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, to podmiot „B” powinien zastosować stawkę 8% VAT na podstawie art. 41 ust. 2 w zw. z art. 41 ust. 12 oraz art. 146ef ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: VATU).
Zgodnie z art. 41 ust. 2 VATU: „Dla towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy, innych niż klasyfikowane według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług w grupowaniu usługi związane z wyżywieniem (PKWiU 56), stawka podatku wynosi 7%, z zastrzeżeniem art. 114 ust. 1 i art. 138i ust. 4”.
Natomiast zgodnie z art. 146ef ust. 1 pkt 2 VATU: „W okresie od dnia 1 stycznia 2024 r. do końca roku, w którym suma wydatków wymienionych w art. 40 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz.U. z 2024 r. poz. 248, z późn. zm.) określonych na ten rok w ustawie budżetowej, w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 lipca tego roku, oraz planie finansowym Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych przedłożonym zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny albo projekcie tego planu przedstawionym do zatwierdzenia Ministrowi Obrony Narodowej zgodnie z art. 42 ust. 2 i 3 tej ustawy, jeżeli plan ten nie został przedłożony zgodnie z art. 42 ust. 4 tej ustawy, po wyłączeniu planowanych przepływów finansowych w ramach tej sumy wydatków, jest wyższa niż 3% wartości produktu krajowego brutto określonego zgodnie z art. 40 ust. 2 tej ustawy stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 2, art. 120 ust. 2 i 3 oraz tytule załącznika nr 3 do ustawy, wynosi 8%”.
Zgodnie z art. 41 ust. 12 VATU: „Stawkę podatku, o której mowa w ust. 2, stosuje się do:
1) dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji, przebudowy lub robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym;
2) robót konserwacyjnych dotyczących:
a) obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych,
b) lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12
– w zakresie, w jakim wymienione roboty nie są objęte tą stawką na podstawie pkt 1”.
Jak stanowi art. 41 ust. 12a VATU: „Przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, oraz obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 – wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, a także mikroinstalację, o której mowa w art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2024 r. poz. 1361, 1847 i 1881 oraz z 2025 r. poz. 303), funkcjonalnie z nimi związaną, z zastrzeżeniem ust. 12b”.
Zgodnie z art. 2 pkt 19 OdnŹródłaEnU: „Użyte w ustawie określenia oznaczają: mikroinstalacja – instalację odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW, przyłączoną do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kW albo o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 150 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest nie większa niż 50 kW”.
Dla oceny w przedmiocie stosowania 8% stawki VAT kluczowe jest, czy spełniają ww. definicję mikroinstalacji oraz czy ta mikroinstalacja jest funkcjonalnie związana z przedmiotowym budynkiem mieszkalnym. Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie wskazują na czym polega ten funkcjonalny związek, jednakże należy przyjąć, że kryterium funkcjonalnego związku zostanie spełnione, jeśli mikroinstalacja wykorzystywana jest do wytwarzania energii elektrycznej wyłącznie z odnawialnych źródeł energii, na własne potrzeby przez odbiorcę końcowego.
Fakt, że panele fotowoltaiczne montowane są na posesji, a nie na budynku, nie ma wpływu na wysokość stosowanej stawki VAT.
Powyższa ocena jest zgodna ze stanowiskiem wyrażonym w Wiążącej Informacji Stawkowej Dyrektora KIS z 12.4.2024 r. (0111-KDSB1-1.440.11.2024.4.WK), w której wskazano, że:
Z przedstawionego przez Wnioskodawcę opisu usługi oraz zebranego materiału dowodowego wynika, że budynek, do którego zostanie wykonana instalacja fotowoltaiczna montowana na gruncie, funkcjonalnie związana z ww. budynkiem, będąca przedmiotem wniosku, stanowi budynek zbiorowego zamieszkania, przeznaczony do stałego pobytu ludzi, w którym ponad połowa powierzchni użytkowej przeznaczona będzie na cele mieszkalne. Ponadto, przedmiotowe świadczenie kompleksowe wykonywane będzie w ramach termomodernizacji obiektu budowlanego. Tym samym, biorąc pod uwagę okoliczności przedstawione we wniosku, jego uzupełnieniu oraz wynikające z przedłożonych dokumentów, mając na uwadze powołane przepisy prawa, uznać należy, że usługa (świadczenie kompleksowe) – wykonanie instalacji fotowoltaicznej montowanej na gruncie, funkcjonalnie związanej z budynkiem, sklasyfikowanym w PKOB w klasie 1130, zaliczanym do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, stanowi usługę termomodernizacji, o której mowa w art. 41 ust. 12 ustawy, podlegającą opodatkowaniu stawką podatku od towarów i usług w wysokości 8%, na podstawie art. 41 ust. 2 w związku z art. 41 ust. 12 oraz art. 146ef ust. 1 pkt 2 ustawy.
Wynajem miejsc parkingowych na rzecz pracowników – skutki podatkowe
Podatnik będzie miał prawo odliczyć VAT w wysokości 100% z faktury za najem powierzchni parkingowej, jeśli miejsca parkingowe nie są przypisane do konkretnych samochodów. W przypadku, gdy miejsce parkingowe będzie przypisane do konkretnego pojazdu pracownika, wówczas możliwe będzie odliczenie 50% VAT. Jednocześnie – w ocenie Autora – nie powstanie obowiązek naliczenia VAT z tytułu nieodpłatnych świadczeń.
Kwota wydatku na najem miejsc parkingowych może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów w pełnej wysokości w momencie, gdy miejsca parkingowe nie są przypisane do konkretnego samochodu. W chwili, gdy każdy pracownik będzie miał przypisane konkretne miejsce, wówczas wydatki na najem tych miejsc będą mogły stanowić koszty uzyskania przychodów w wysokości 75%. Jeśli chodzi natomiast o kwotę przychodu doliczaną pracownikowi, w ocenie Autora nie będzie ona stanowić kosztu uzyskania przychodu u pracodawcy, bowiem wydatek ten już w momencie zapłaty czynszu najmu będzie ujęty w kosztach podatkowych. Jego ponowne ujęcie oznaczałoby „zdublowanie” kosztów podatkowych.
Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, przy czym w przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi kwotę podatku naliczonego podlegającego odliczeniu może stanowić 50% kwoty podatku z faktury otrzymanej przez podatnika.
W przypadku braku przypisania konkretnego miejsca parkingowego do konkretnego samochodu należy uznać (co niejednokrotnie potwierdzały również organy podatkowe), że podatnikowi przysługiwać będzie prawo do odliczenia 100% VAT z otrzymanej faktury za najem powierzchni parkingowej. W takiej bowiem sytuacji najem miejsc parkingowych nie jest związany z używaniem konkretnych pojazdów samochodowych, lecz wynika z całokształtu funkcjonowania działalności podatnika.
W przypadku jednak, gdy samochody zostaną przypisane do konkretnych samochodów pracowników, wówczas możliwe będzie odliczanie 50% VAT od faktury za najem, chyba że pojazdy te będą używanie wyłącznie na potrzeby działalności gospodarczej podatnika.
Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług wskazują, że odpłatnym świadczeniem usług jest również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika. Potrzebami osobistymi są natomiast takie potrzeby, które dotyczą danej osoby i które są jej potrzebami prywatnymi, tj. potrzebami niezwiązanymi z prowadzoną działalnością gospodarczą, statusem pracownika czy pełnioną funkcją. W przypadku pracowników będą to zatem takie świadczenia, które nie są związane ze stosunkiem pracy, ale zaspokajają prywatne potrzeby pracownika.
W opisanej sprawie udostępnianie miejsca pracownikowi nie ma charakteru prywatnego – jest związane ze statusem pracownika, dlatego nie będzie uznane za nieodpłatne świadczenie w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.
Podobnie jak w przypadku VAT, jeśli miejsca parkingowe nie są przypisane do konkretnych samochodów, traktuje się je jak wydatki związane z całokształtem działalności podatnika, w związku z czym opłata za wynajem tych miejsc może stanowić koszt uzyskania przychodu w wysokości 100%. Natomiast w momencie, gdy miejsce zostanie przypisane do konkretnego samochodu (niezwiązanego całkowicie z prowadzoną działalnością), wówczas wydatki na takie miejsce będą mogły stanowić koszt podatkowy w wysokości 75%.
Natomiast jeśli w pytaniu chodziło o koszt w postaci przychodu u pracownika, to – w ocenie Autora – nie będzie to koszt uzyskania przychodu w działalności podatnika. Mimo że wprost nie został wymieniony w wydatkach wyłączonych z kosztów, to jednak podatnik już raz rozpoznaje koszt w momencie opłaty za wynajem. Tym bardziej, że tego rodzaju przychód u pracownika nie spowoduje uszczuplenia majątku pracodawcy.
Zwolnienie dyscyplinarne młodocianego zatrudnionego w celu przygotowania zawodowego
Nieusprawiedliwione nieobecności uzasadniają rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym z winy pracownika (zwolnienie dyscyplinarne).
Do zawierania i rozwiązywania z młodocianymi umów o pracę w celu przygotowania zawodowego generalnie mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony. W art. 196 KP wymieniono zamknięty katalog sytuacji, w których może nastąpić wypowiedzenie umowy. Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest mianowicie tylko w razie:
1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych;
2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego;
4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.
Nie ma zaś regulacji odrębnych dla rozwiązania umowy bez wypowiedzenia, w szczególności zakazu takiego działania ani jego ograniczenia.
Gdy przyczyna nieobecności pracownika w pracy nie jest znana pracodawcy, to nieobecność ta jest nieusprawiedliwiona i pracodawca może rozwiązać niezwłocznie umowę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP (wyrok SN z 17.7.2009 r., I PK 43/09, Legalis).
Pracownik zobligowany jest do podania przyczyny nieobecności najpóźniej drugiego jej dnia. Jeżeli przepisy prawa pracy obowiązujące u danego pracodawcy nie określają sposobu zawiadomienia pracodawcy o przyczynie nieobecności pracownika w pracy, zawiadomienia tego pracownik dokonuje osobiście lub przez inną osobę, telefonicznie lub za pośrednictwem innego środka łączności albo drogą pocztową, przy czym za datę zawiadomienia uważa się wtedy datę stempla pocztowego. Może to więc zrobić w jakikolwiek sposób, także za pośrednictwem innej osoby, niekonieczne osoby bliskiej. Przepisy narzucają przy tym obowiązek poinformowania o przyczynie nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie zaś do przedstawienia dowodów potwierdzających nieobecność jeszcze w trakcie jej biegu.
W wyroku z 4.12.1997 r. SN orzekł, że pracownikowi, który usprawiedliwił nieobecność w pracy z opóźnieniem nie można zasadnie zarzucić opuszczenia pracy bez usprawiedliwienia. Nieusprawiedliwienie w terminie nieobecności w pracy i opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia stanowią odmienne rodzajowo naruszenia obowiązków pracowniczych (I PKN 416/97, Legalis).
Kwestią oceny pracodawcy zatem pozostaje to, po ilu dniach nieusprawiedliwionej nieobecności można zastosować zwolnienie dyscyplinarne. Kilkudniowa nieobecność bez żadnego kontaktu może być uzasadnieniem rozwiązania umowy. Zawsze oczywiście może ujawnić się okoliczność wyjątkowa, gdy kontakt był niemożliwy ale będą to sytuacje bardzo szczególne (np. bardzo poważny wypadek pracownika).
Amortyzacja podatkowa samochodów niskoemisyjnych
Zmiany wprowadza ustawa z 2.12.2021 r. o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2269 ze zm.; dalej: nowelizacja), a dotyczą m.in. przepisów art. 23 ust. 1 pkt 4 lit. a, b i c oraz pkt 47a, a także ust. 5a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: PDOFizU) i odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 4 lit. a, b i c oraz pkt 49a, a także ust. 5e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: PDOPrU).
Z nowych przepisów wynika, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych (w ramach amortyzacji podatkowej) z tytułu zużycia samochodu osobowego w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej kwotę:
- 225 000 zł – w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem elektrycznym oraz w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem napędzanym wodorem,
- 150 000 zł – jeśli emisja CO2 silnika spalinowego samochodu osobowego, określona na podstawie danych zawartych w centralnej ewidencji pojazdów wynosi mniej niż 50 g na kilometr,
- 100 000 zł (dodany) jeśli emisja CO2 silnika spalinowego samochodu osobowego, określona na podstawie danych zawartych w centralnej ewidencji pojazdów jest równa lub wyższa niż 50 g na kilometr.
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów dotyczących samochodu osobowego opłat wynikających z umowy leasingu, umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, z wyjątkiem opłat z tytułu składek na ubezpieczenie samochodu osobowego, w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej kwota, o której mowa w art. 23 ust. 1 pkt 4 odpowiednio lit. b lub c PDOFizU (150 000 zł lub 100 000 zł), pozostaje do wartości samochodu osobowego będącego przedmiotem tej umowy. W przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem elektrycznym oraz w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem napędzanym wodorem kwota tego limitu wynosi 225 000 zł.
Nowelizacja wprowadza więc zasady korzystniejszej amortyzacji dla pojazdów niskoemisyjnych. Uzależniono wysokość limitu amortyzacji od wielkości emisji przez pojazd dwutlenku węgla – CO2. Wprowadzone rozwiązania są korzystniejsze dla pojazdów które charakteryzują się niską emisją CO2, tzn. poniżej 50 g/km. W wyniku wprowadzonych zmian:
- utrzymano na niezmienionym poziomie stałej stawki amortyzacji dla pojazdów elektrycznych, tzn. 225 000 zł;
- wprowadzono stałą stawkę amortyzacji dla pojazdów napędzanych wodorem na poziomie 225 000 zł (obecnie pojazdy napędzane wodorem traktowane są wszystkie jak pojazdy inne niż elektryczne – stawka amortyzacji wynosi 150 000 zł.);
- wprowadzono zmienne w czasie stawki amortyzacji dla pojazdów uzależnionych od emisji CO2 napędzanych pojazdów hybrydowych oraz pojazdów spalinowych, tzn. od 1.1.2026 r. limit amortyzacji podatkowej zaliczanej w koszty podatkowe to 100 000 zł, jeżeli emisja CO2 silnika spalinowego samochodu osobowego, określona na podstawie danych zawartych w centralnej ewidencji pojazdów jest równa lub wyższa niż 50 g/km.
Jak zakładają twórcy nowych przepisów, wprowadzają one zachętę dla przedsiębiorców do sukcesywnej wymiany flot pojazdów spalinowych na pojazdy niskoemisyjne. Działania te mają przyczynić się do szybszego tempa rozwoju niskoemisyjnego transportu.
Dane odnośnie do emisji CO2 przez pojazd zawarte są w jego dokumentach homologacyjnych. Pozyskiwane one będą z centralnej ewidencji pojazdów, która jest częścią systemu CEPiK.
Do pojazdów wprowadzonych do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych podatnika przed 1.1.2026 r. stosuje się przepisy PDOFizU i PDOPrU w brzmieniu dotychczasowym (art. 30 nowelizacji).
Wydatki na remont i koszty kredytu jako wydatki na własne cele mieszkaniowe
Autor uważa, że można w tym przypadku mówić o realizacji własnych celów mieszkaniowych na potrzeby zwolnienia od podatku dochodowego.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: PDOFizU) przedmiotowym zwolnieniem od podatku dochodowego objęto dochody z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych, o których mowa w art. 30e PDOFizU, w wysokości, która odpowiada iloczynowi tego dochodu i udziału wydatków poniesionych na własne cele mieszkaniowe w przychodzie z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych, jeżeli począwszy od dnia odpłatnego zbycia, nie później niż w okresie 3 lat od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło odpłatne zbycie, przychód uzyskany ze zbycia tej nieruchomości lub tego prawa majątkowego został wydatkowany na własne cele mieszkaniowe. Udokumentowane wydatki poniesione na te cele uwzględnia się do wysokości przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych.
Z art. 21 ust. 25 pkt 2 PDOFizU wynika, że za wydatki poniesione na własne cele mieszkaniowe uważa się także wydatki poniesione na:
1) spłatę kredytu (pożyczki) oraz odsetek od tego kredytu (pożyczki) zaciągniętego przez podatnika przed dniem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw z nią związanych z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a–c PDOFizU, na cele określone w art. 21 ust. 25 pkt 1 PDOFizU (m.in. na budowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę lub remont własnego budynku mieszkalnego, jego części lub własnego lokalu mieszkalnego),
2) spłatę kredytu (pożyczki) oraz odsetek od tego kredytu (pożyczki) zaciągniętego przez podatnika przed dniem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia, o którym mowa wyżej, na spłatę kredytu (pożyczki), o którym mowa w pkt 1,
3) spłatę każdego kolejnego kredytu (pożyczki) oraz odsetek od tego kredytu (pożyczki) zaciągniętego przez podatnika przed dniem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia, o którym mowa wyżej, na spłatę kredytu (pożyczki), o których mowa w pkt 1 lub 2
– w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo–kredytowej, mających siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej.
Złamanie zęba w trakcie przerwy w pracy – kwalifikacja zdarzenia
Zdarzenie to nosi cechy wypadku przy pracy i tak należałoby je kwalifikować. Jedynie przyczyna zewnętrzna wymaga jeszcze szczegółowych ustaleń.
Przywołajmy na początek definicję wypadku przy pracy, jaka została określona w art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z nią za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
Pkt 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
Pkt 2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
Pkt 3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Zatem, aby zdarzenie uznać za wypadek przy pracy, musi ono spełniać łącznie 4 cechy:
1) nagłość zdarzenia,
2) przyczyna zewnętrzna,
3) uraz lub śmierć poszkodowanego,
4) związek z pracą.
Przypomnijmy, że uraz, według definicji podanej w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jest to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.
Przeanalizujmy więc po kolei opisane w zapytaniu zdarzenie pod kątem spełnienia powyższych cech wypadku przy pracy.
Nagłość zdarzenia
Zdarzenie jest uznawane jako nagłe, jeżeli czas działania przyczyny zewnętrznej nie przekracza jednej dniówki roboczej.
W sytuacji z pytania można powiedzieć, że złamanie zęba nastąpiło nagle (zapewne w ciągu sekundy), więc tę cechę wypadku mamy spełnioną.
Przyczyna zewnętrzna
Ząb uległ złamaniu, ponieważ w posiłku znalazł się twardy materiał (może jakiś przedmiot, trudno pewnie orzec), obecności którego nie przewidział poszkodowany pracownik. Jednakże zespół powypadkowy powinien scharakteryzować bliżej ten materiał i ustalić, jak do tego doszło, że znalazł się ten element w spożywanym posiłku.
W takim przypadku będziemy mieć przyczynę zewnętrzną.
Gdyby jednak złamanie zęba nastąpiło podczas spożywaniu „zwykłego” posiłku, to ten uraz powstałby z przyczyny wewnętrznej (np. z powodu choroby uzębienia), a wówczas nie mielibyśmy przyczyny zewnętrznej.
Uraz
Złamanie zęba jest niewątpliwie uszkodzeniem tkanki ciała, zatem mamy również spełnioną i tę cechę.
Związek z pracą
Spożywanie posiłków podczas regulaminowej przerwy śniadaniowej pozostaje w związku z wykonywaniem zwykłych czynności pracowniczych, więc naszym zdaniem czynności te (spożywanie posiłku) mają związek z pracą.
Z powyższej analizy zdarzenia można wnioskować, że nosi ono znamiona wypadku przy pracy. Dokładnego, niebudzącego wątpliwości, wymagać jednak będzie ustalenia i opisania w protokole powypadkowym wpływu przyczyny zewnętrznej (zadziałania czynnika zewnętrznego).
Otrzymaliśmy dodatkową informację, że ząb został złamany w czasie, kiedy poszkodowany jadł kurczaka. I jak teraz postąpić? Przecież poszkodowany, jedząc kurczaka z kością, mógł przewidzieć, że ząb może ulec złamaniu.
W sytuacji, gdy złamanie zęba nastąpiło podczas spożywania pieczonego kurczaka, a więc zwykłej potrawy, którą jada się przecież powszechnie, to trudno doszukać się przyczyny zewnętrznej (zadziałania czynnika zewnętrznego) powstania tego urazu. Wobec braku tej przyczyny zdarzenie to nie spełnia więc definicji wypadku przy pracy.
Poszkodowanemu należy wyjaśnić, że zdarzenie to nie nosi znamion wypadku przy pracy z powodu braku przyczyny zewnętrznej. Jeżeli jednak będzie on żądał sporządzenia protokołu powypadkowego, to należy oczywiście wszcząć normalną procedurę powypadkową, a w protokole w punkcie 7 stwierdzić, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy, i uzasadnić taką kwalifikację brakiem przyczyny zewnętrznej. Poszkodowany pracownik może oczywiście wystąpić do sądu z powództwem o sprostowanie protokołu powypadkowego.
Dostęp osób współpracujących na podstawie umów B2B do danych osobowych podlegających RODO
Samo zawarcie umowy o zachowaniu poufności (NDA) oraz umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych nie jest wystarczające. Konieczne jest również zapewnienie zgodności z przepisami ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO) oraz krajowej ustawy o ochronie danych osobowych poprzez wdrożenie odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych.
Zgodnie z art. 28 ust. 1 RODO, administrator danych, powierzając przetwarzanie danych osobowych podmiotowi przetwarzającemu (np. osobie współpracującej na podstawie umowy B2B), ma obowiązek korzystać wyłącznie z takich podmiotów, które zapewniają wystarczające gwarancje wdrożenia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, by przetwarzanie odbywało się zgodnie z wymaganiami RODO i chroniło prawa osób, których dane dotyczą.
Umowa powierzenia przetwarzania danych, o której mowa w art. 28 ust. 3 RODO, musi zawierać szczegółowe zapisy dotyczące m.in. celu i charakteru przetwarzania, czasu trwania, rodzaju danych, obowiązków i praw administratora oraz obowiązków podmiotu przetwarzającego, w tym m.in. wymogu zachowania poufności przez osoby działające z jego upoważnienia (art. 28 ust. 3 lit. b RODO).
Samo podpisanie NDA nie zastępuje obowiązków wynikających z art. 32 RODO, który nakłada na administratora i podmiot przetwarzający obowiązek wdrożenia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych uwzględniających m.in. stan wiedzy technicznej, koszt wdrożenia, charakter, zakres, kontekst i cele przetwarzania oraz ryzyko naruszenia praw i wolności osób fizycznych.
Oznacza to, że firma, zatrudniając osoby na podstawie umów B2B, powinna – oprócz odpowiednich umów – wdrożyć procedury zarządzania dostępem, polityki bezpieczeństwa, rejestry przetwarzań oraz systemy kontroli i audytu przetwarzania danych. Tylko całościowe podejście do kwestii ochrony danych osobowych może zostać uznane za zgodne z przepisami prawa.
Utrata prawa do zwolnienia podmiotowego od VAT
Jeżeli obrót z tytułu dostawy nieruchomości u podatnika stanowi tzw. transakcję związaną z nieruchomościami, która dla tego podatnika nie ma charakteru czynności pomocniczej (mając na uwadze przedmiot jego działalności gospodarczej na potrzeby VAT), to transakcja sprzedaży musi zostać wliczona do przysługującego podatnikowi limitu zwolnienia podmiotowego w wysokości 200 000 zł. W konsekwencji traci on prawo do stosowania zwolnienia od VAT, jeśli cena sprzedaży mieszkania wyniesie ponad 200 000 zł.
Jak wynika z art. 113 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: VATU) do kwoty sprzedaży nie wlicza odpłatnej dostawy towarów zwolnionych od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 VATU, z wyjątkiem transakcji związanych z nieruchomościami, jeżeli czynności te nie mają charakteru transakcji pomocniczych.
Nie wiadomo, czy sprzedaż mieszkania po remoncie przez podatnika powinna być opodatkowana, czy może zwolniona od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 lub art. 43 ust. 1 pkt 10a VATU. Najprawdopodobniej będzie to sprzedaż korzystająca ze zwolnienia przedmiotowego od VAT na podstawie jednego z tych przepisów. Transakcje zwolnione od VAT w oparciu o art. 43 ust. 1 VATU generalnie nie są uwzględniane w limicie zwolnienia podmiotowego w wysokości 200 000 zł, za wyjątkiem transakcji nieruchomościowych mających priorytetowe znaczenie dla całokształtu działalności podatnika.
Wedle stanowisk organów podatkowych, w sytuacji gdy dostawa nieruchomości mieszkalnej jest czynnością mającą charakter transakcji pomocniczej, to kwota uzyskana z tytułu sprzedaży budynku, lokalu, nie powinna być wliczana do progu w kwocie 200 000 zł (por. interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 20.4.2022 r., 0114-KDIP1-3.4012.94.2022.2.AMA). W przypadku natomiast, gdy dostawa objęta zwolnieniem od VAT będzie stanowić przedmiot zasadniczej działalności gospodarczej podatnika i nie będzie miała charakteru transakcji uzupełniającej tę działalność, to kwoty uzyskane ze sprzedaży nieruchomości należy włączyć do progu zwolnienia podmiotowego od VAT (por. interpretacja indywidulana Dyrektora KIS z 10.3.2022 r., 0112-KDIL1-1.4012.406.2022.2.AW).
Podatek u źródła jako koszt podatkowy
Zapłacony przez spółkę podatek u źródła może stanowić w spółce koszt uzyskania przychodu. Jednocześnie, zwrot zapłaconego podatku powinien powiększyć przychody jednostki w momencie otrzymania tego zwrotu.
Co do zasady – zgodnie z przepisami ustawy o CIT – za koszty uzyskania przychodów nie uważa się podatku dochodowego, jednak należy zwrócić uwagę na fakt, że dotyczy to podatku dochodowego wpłacanego przez podatnika, a nie przez płatnika. Natomiast w przypadku podatku u źródła, polski podmiot działa jako płatnik, nie jako podatnik. Ponadto, w ustawie o CIT (w katalogu wyłączeń) z kosztów uzyskania przychodów nie został wyłączony podatek u źródła.
Organy podatkowe w wydawanych interpretacjach podatkowych stoją na stanowisku, że w przypadku, gdy ciężar podatku u źródła ponosi polski podmiot będący płatnikiem (tzn. w przypadku ubruttowienia należności wypłacanej kontrahentowi), nie ma przeszkód co do tego, by zaliczyć taki wydatek do kosztów uzyskania przychodów (np. interpretacje indywidualne Dyrektora KIS z: 13.7.2023 r., 0111-KDIB1-2.4010.163.2023.2.EJ; 7.10.2022 r., 0111-KDIB2-1.4010.526.2022.1.BJ).
Analizując skutki podatkowe zwrotu zapłaconego podatku u źródła, należy sięgnąć do art. 12 ust. 4 pkt 6 ustawy o CIT, zgodnie z którym do przychodów nie zalicza się zwróconych, umorzonych lub zaniechanych podatków i opłat stanowiących dochody budżetu państwa albo budżetów jednostek samorządu terytorialnego, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów. Należy stwierdzić, że w przypadku, gdy wcześniej zapłacone podatki zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, ich zwrot będzie stanowić u podatnika przychód podlegający opodatkowaniu.
