Nabycie licencji od podmiotu z USA a powstanie obowiązku podatkowego na gruncie VAT
Podatnik powinien wykazać w JPK V7M i opodatkować import usługi. Usługa powinna być opodatkowana w dniu wykonania (udostępnienia licencji) lub zapłaty, gdyby miała miejsce przed datą realizacji świadczenia.
Co prawda nie zostało to wprost wskazane w pytaniu, ale Autor zakłada, że pytający posiada status podatnika VAT. Jeżeli w istocie tak jest, nawet gdyby był podatnikiem zwolnionym, miejsce opodatkowania usługi znajdowałoby się w Polsce, w państwie jego siedziby. Wobec tego – z uwzględnieniem, że świadczącym jest podmiot z siedzibą w USA – polski nabywca jest zobowiązany do uwzględnienia w JPK V7M i opodatkowania polskim VAT wg stawki 23% importu usługi udostępnienia licencji.
Uwzględniając okoliczności przywołane w pytaniu należy wskazać, że usługa taka ujmowana jest w JPK V7M nabywcy w polach K 27 i K 28. W tych polach prezentuje się podstawę opodatkowania i kwotę VAT z tytułu importu usług innych, niż nabywane od podatników podatku od wartości dodanej, do których stosuje się art. 28b ustawy o VAT. Tutaj miejsce opodatkowania jest identyfikowane na podstawie art. 28b ustawy o VAT, ale z pytania nie wynika, by świadczący usługę podmiot z USA był podatnikiem podatku od wartości dodanej. Wyjaśnić przy tym należy, że zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 11 ustawy o VAT podatkiem od wartości dodanej jest podatek od wartości dodanej nakładany na terytorium państwa członkowskiego, z wyjątkiem polskiego VAT. Nie jest zatem podatkiem od wartości dodanej podatek o podobnym charakterze, który obowiązuje w państwie trzecim.
Podatek należny z tytułu importu usług jest jednocześnie dla nabywcy podatkiem naliczonym, który podlega rozliczeniu wg właściwej dla niego zasady i jako taki jest ewentualnie prezentowany w JPK V7M.
Gdyby nabywca nie posiadał statusu czynnego podatnika VAT, wówczas musiałby import usług rozliczyć w złożonej do 25. dnia następnego miesiąca, w celu dokonania prawidłowego opodatkowania, deklaracji VAT–9M (przy braku w danym okresie rozliczeniowym WNT). Podatek od takiego importu usług musiałby ów podatnik zwolniony odprowadzić do US.
W każdym przypadku obowiązek podatkowy dla takiego importu usług powstanie w dacie wykonania usługi, co w przypadku licencji udzielonej na czas nieokreślony ma miejsce w momencie udostępnienia licencji. Gdyby przed taką datą świadczący otrzymał zapłatę, wówczas obowiązek podatkowy powstałby w dniu uzyskania przez niego zapłaty.
Brak możliwości rozwiązania umowy o pracę z pracownicą znajdująca się w stanie śpiączki
Zgadza się, nie mogą Państwo rozwiązać z pracownicą, której dotyczy pytanie, umowy o pracę, pomimo wyczerpania się okresu pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku chorobowego. Do czasu ustanowienia kuratora/opiekuna dla pracownika nie mają Państwo możliwości rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę. Tak, czas nieobecności w pracy pracownika znajdującego się w stanie śpiączki należy zakwalifikować jako nieobecność usprawiedliwioną niepłatną.
Rzeczywiście nie mogą Państwo rozwiązać z pracownicą, której dotyczy pytanie, umowy o pracę, pomimo wyczerpania się okresu pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku chorobowego. Do czasu ustanowienia kuratora/opiekuna dla pracownika nie mają Państwo możliwości rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę. Wynika to z faktu, że Państwa pracownica ze względu na stan swojej nieświadomości nie będzie w stanie zapoznać się z Państwa oświadczeniem.
Natomiast nieobecność pracownicy w pracy i na podstawie § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy powinien zostać przez Państwa uznany za inny przypadek niemożności wykonywania pracy przez pracownika. Nieobecność ta nie może mieć charakteru płatnego, ponieważ nie przewidują tego żadne przepisy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Obowiązek przechowywania dokumentacji księgowej przez biuro rachunkowe
Biuro księgowe nie ma obowiązku przechowywania kopii dokumentacji księgowej po zakończeniu umowy z kontrahentem.
Zgodnie z art. 76a ust. 1 ustawy o rachunkowości (dalej: RachunkU): „Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych jest działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162 i 2105 oraz z 2022 r. poz. 24, 974 i 1570), polegającą na świadczeniu usług w zakresie czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2–6”.
Zgodnie z art. 4 ust. 3 pkt 2–6 RachunkU rachunkowość jednostki obejmuje:
1) prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,
2) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
3) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
4) sporządzanie sprawozdań finansowych,
5) gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji.
Zgodnie z art. 86 § 1 Ordynacji podatkowej: „Podatnicy są obowiązani do przechowywania ksiąg podatkowych i dowodów księgowych związanych z ich prowadzeniem do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego”.
Mając powyższe na względzie wskazać należy, że przepisy ustawy o rachunkowości oraz ordynacji podatkowej, a także innych ustaw podatkowych nie regulują obowiązków przechowywania dokumentacji po ustaniu stosunku cywilnoprawnego. Zatem, jeśli umowa zawarta pomiędzy biurem rachunkowym a podmiotem, na rzecz którego prowadzone są księgi, nie reguluje obowiązku przechowywania dokumentacji księgowej po wygaśnięciu stosunku cywilnoprawnego, to biuro rachunkowe nie ma obowiązku przechowywania kopii dokumentacji księgowej po zakończeniu umowy z kontrahentem.
Przepis art. 76a ust. 1 RachunkU w zw. z art. 4 ust. 3 pkt 6 RachunkU określa obowiązek gromadzenia i przechowywania dokumentacji w ramach usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, zatem obowiązek przechowywania dokumentacji ciąży na biurze rachunkowym do momentu rozwiązania umowy z kontrahentem (co do zasady).
Dodatkowo wskazać należy, że dokumenty źródłowe, które są podstawą do ustalenia wartości początkowej środków trwałych i „w pośredni sposób” wpływają na wysokość zobowiązania podatkowego roku, w którym są dokonywane odpisy amortyzacyjne, należy przechowywać do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego roku, w którym zakończono amortyzację. Zatem w niektórych przypadkach biuro rachunkowe (przy obowiązujących biuro rachunkowe umowach) będzie zobowiązane do przechowywania dokumentacji przez okres dłuższy niż 5 lat.
Powyższa ocena jest zgodna ze stanowiskiem NSA, które wyrażone zostało w wyroku z 2.6.2016 r. (II FSK 1103/14, Legalis), zgodnie z którym:
„Oznacza to, iż dokumenty dotyczące ustalenia wartości początkowej środka trwałego będące podstawą dokonywania odpisów amortyzacyjnych, winny być przechowywane przez cały okres amortyzacji środka trwałego, aż do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego za ostatni rok, w którym zakończono amortyzację tego środka trwałego. Ma to bowiem wpływ na możliwość weryfikacji wysokości kosztów uzyskania przychodu w danym roku podatkowym, a zatem i na wysokość zobowiązania podatkowego za ten rok”.
Okazjonalne używanie samochodu do celów służbowych a badania lekarskie
Incydentalne prowadzenie pojazdu w celach służbowych nie wymaga badań. Jeżeli jednak działanie to staje się regularne, powtarzalne należy przyjąć, że badania powinny zostać przeprowadzone.
Decydujące znaczenia w tym zakresie ma kwestia faktycznej częstotliwości i przyjęcia założenia powtarzalności prowadzenia samochodu. Jeżeli miałby to być przejazd incydentalny (jak np. w podróży służbowej), to badania nie są konieczne, by przejazd ten mógł zostać zrealizowany.
W opisanej sytuacji przyjmuje się założenie wyjazdów sporadycznych, ale jednak z góry zakłada się tu pewną ich powtarzalność. Nie jest to tylko np. jednorazowe użycie w danej podróży służbowej. Przy takim założeniu – np. popartym ustaleniem z pracownikiem używania przez niego samochodu prywatnego – należałoby o badania zadbać.
Nie ma tu znaczenia główny zakres czynności, ale sam fakt prowadzenia pojazdu w celach służbowych.
Skierowanie na badania profilaktyczne wydawane przez pracodawcę powinno zawierać:
1) określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane;
2) w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy – określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu;
3) w przypadku pracowników – określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony;
4) opis warunków pracy uwzględniający informację o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.
O zakresie konkretnych badań, które należy przeprowadzić w związku z przedstawionymi przez pracodawcę danymi decyduje lekarz medycyny pracy przeprowadzający badania. Lekarz opiera się na opisie warunków pracy, w ramach którego istotną informacją jest wskazanie, że pracownik w związku z realizacja obowiązków prowadzi samochód.
PIP w stanowisku z 8.11.2012 r. (GNP – 433-023-159-1/12) wskazuje, że „kierując na badania profilaktyczne pracownika, który wykorzystuje samochód do celów służbowych, należy w skierowaniu umieścić informację w tym zakresie. Zakres i częstotliwość badań pracownika określa wyłącznie lekarz, a zasadność wykonywania badań okulistycznych bądź badań psychoruchowych nie podlega ocenie pracodawcy kierującego pracownika na badania profilaktyczne”.
Podatek u źródła w przypadku świadczeń doradczych nabywanych od zagranicznej spółki osobowej
Aby skorzystać z ewentualnych preferencji wynikających z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, polska spółka powinna uzyskać certyfikaty rezydencji poszczególnych wspólników. Polska spółka może w takich przypadkach co najwyżej zwracać się do swego zagranicznego kontrahenta z prośbą o dostarczenie jej właściwych certyfikatów rezydencji wspólników. Nie ma ona podstaw do stosowania jakichkolwiek środków przymusu.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 2a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: PDOPrU) podatek dochodowy z tytułu uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2 PDOPrU (tj. podatników posiadających w Polsce tzw. ograniczony obowiązek podatkowy), przychodów z tytułu m.in. świadczeń doradczych, ustala się w wysokości 20% przychodów. Natomiast zgodnie z art. 26 ust. 1 PDOPrU osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, które dokonują wypłat należności z tytułów wymienionych m.in. w art. 21 ust. 1 PDOPrU, są obowiązane jako płatnicy pobierać, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 2, 2b, 2d i 2e PDOPrU, w dniu dokonania wypłaty zryczałtowany podatek dochodowy od tych wypłat, z uwzględnieniem odliczeń przewidzianych w art. 22 ust. 1a–1e PDOPrU. Zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania albo niepobranie podatku zgodnie z taką umową jest możliwe, ale pod warunkiem udokumentowania siedziby podatnika dla celów podatkowych poprzez uzyskanie certyfikatów rezydencji. Przy weryfikacji warunków zastosowania stawki podatku innej niż określona w art. 21 ust. 1 lub art. 22 ust. 1 PDOPrU, zwolnienia lub warunków niepobrania podatku, wynikających z przepisów szczególnych lub umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, płatnik jest obowiązany do dochowania należytej staranności. Przy ocenie dochowania należytej staranności uwzględnia się charakter, skalę działalności prowadzonej przez płatnika oraz powiązania płatnika z podatnikiem w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 5 PDOPrU.
W przypadku świadczeń dokonywanych na rzecz osób fizycznych (wspólników spółek osobowych będących osobami fizycznymi) analogiczne zastosowanie znajdą przepisy art. 29 ust. 1 pkt 5, ust. 2 i art. 42a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: PDOFizU).
Jak słusznie wskazuje Autor pytania, w przypadku świadczeń dokonywanych na rzecz spółek osobowych „opodatkowani są tylko partnerzy spółki”. Ściślej mówiąc, w przypadku spółek osobowych transparentnych podatkowo, podatnikami podatku dochodowego nie są same spółki, ale ich wspólnicy. Dlatego właśnie wszelkie warunki w zakresie preferencji wynikających z właściwych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania powinny być w takich przypadkach spełnione dla wspólników, a nie samych spółek. Z tego też względu polska spółka powinna domagać się certyfikatów rezydencji poszczególnych wspólników (zob. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 19.5.2023 r., 0111-KDIB1-2.4010.101.2023.3.AW).
Odnosząc się do możliwości w zakresie pozyskania ww. dokumentacji należy zaznaczyć, że polska spółka może co najwyżej zwracać się do swego zagranicznego kontrahenta z prośbą o dostarczenie jej właściwych certyfikatów rezydencji. Nie ma ona podstaw do stosowania w tym zakresie jakichkolwiek środków przymusu. Należy również pamiętać, że niedostarczenie przez podatników odpowiednich certyfikatów wiąże się z opodatkowaniem wypłacanych na ich rzecz środków. Okoliczność ta stanowi zwykle dla tych wspólników wystarczającą motywację do przedkładania odpowiedniej dokumentacji.
Księgowe ujęcie nakładów na zmianę przeznaczenia obiektu
Jeśli jednostka dokonała zmiany przeznaczenia obiektu, to nakłady te mogą spełniać definicję ulepszenia środka trwałego. Nie ma znaczenia fakt, iż poniesione nakłady dotyczą zmiany przeznaczenia na taką, jaka była przed poprzednimi pracami. Jeśli jednostka nie zamierza przekształconego w mieszkanie obiektu używać na własne potrzeby, to powinna go przekwalifikować na „Inwestycję w nieruchomości”.
Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o rachunkowości wartość początkową, stanowiącą cenę nabycia lub koszt wytworzenia środka trwałego, powiększają koszty jego ulepszenia, polegającego na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji i powodującego, że wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa wartość posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, mierzoną okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych przy pomocy ulepszonego środka trwałego, kosztami eksploatacji lub innymi miarami.
Komunikat Ministra Rozwoju i Finansów z 25.5.2017 r. w sprawie ogłoszenia uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia Krajowego Standardu Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe” objaśnia pojęcie ulepszenia i wskazuje, iż nakłady poniesione na środek trwały uznaje się za ulepszenie zwiększające jego wartość początkową, jeżeli spełnione są jednocześnie dwa warunki:
1) przeprowadzane prace lub czynności mają charakter: przebudowy, rozbudowy, modernizacji lub rekonstrukcji obiektu środka trwałego,
2) w wyniku tych prac oczekuje się wzrostu wartości użytkowej ulepszonego środka trwałego w stosunku do posiadanej uprzednio wartości użytkowej.
Przebudowa zmienia parametry techniczne lub użytkowe istniejącego środka trwałego, ale nie zmienia jego parametrów charakterystycznych. Przykładem może być przebudowa domu mieszkalnego na biurowiec lub odwrotnie. Innym przykładem przebudowy może być np. zamiana w pojeździe skrzyni biegów z ręcznej na automatyczną. Przebudowa może być połączona z modernizacją lub adaptacją (zwłaszcza w przypadku obiektów budowlanych). Jeżeli adaptacja zmienia sposób wykorzystania środka trwałego bez zmiany jego parametrów charakterystycznych, to spełnia definicję przebudowy.
Koszty przebudowy należy ująć jako zwiększenie wartości środka trwałego. Spowoduje to zwiększenie podstawy naliczania odpisów amortyzacyjnych w rachunkowości. Po przyjęciu modernizacji do użytkowania należy się też zastanowić, czy obiekt ten nie będzie „Inwestycją w nieruchomości”, bowiem jednostka nie zamierza go użytkować, a jedynie uzyskać w przyszłości korzyści poprzez jego sprzedaż.
Regulacje, inwestycje i transformacja energetyczna na drodze do zrównoważonej przyszłości już nie tylko w UE
Regulacje lokalne tworzone są na podstawie już istniejących standardów raportowania, takich jak ISSB (International Sustainability Standards Board), TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures) czy TNFD (Taskforce on Nature-related Financial Disclosures), a także regulacji opracowanych w UE, takich jak CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) czy taksonomia.
Regulacje unijne a regulacje światowe
Aktualnie obowiązujące standardy raportowania zrównoważonego rozwoju ESRS (European Sustainability Reporting Standards) odwołują się i zostały przygotowane w oparciu o wymagania:
- ISSB – International Sustainability Standards Board,
- TNFD – Taskforce on Nature-related Financial Disclosures,
- TCFD – Task Force on Climate-related Financial Disclosures, czy
- SBTi – Science Based Targets initiative.
Oznacza to, że standardy te są zgodne z globalnymi ramami raportowania i stanowią część szerokiego, międzynarodowego ekosystemu regulacji ESG. Dzięki temu podejściu możliwe jest ujednolicenie zasad raportowania ESG, co poprawia porównywalność informacji i ułatwia globalnym inwestorom ocenę ryzyk oraz szans związanych z działalnością firm. Zwiększa to również zgodność raportowanych danych z międzynarodowymi oczekiwaniami rynków kapitałowych, dzięki czemu przedsiębiorstwa raportujące w Europie mogą jednocześnie spełniać wymagania obowiązujące w USA, Azji czy Australii – i na odwrót.
Ponadto, integracja ESRS ze standardami TNFD i SBTi pozwala na skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem klimatycznym i środowiskowym. Firmy nie tylko zobowiązują się do raportowania emisji oraz wpływu na środowisko, ale również do podejmowania działań w celu ich ograniczenia zgodnie z naukowo określonymi celami klimatycznymi. W efekcie, europejskie przedsiębiorstwa mogą szybciej dostosować swoje strategie do globalnych celów neutralności klimatycznej i ochrony bioróżnorodności.
Kolejnym istotnym aspektem jest harmonizacja regulacji między UE a innymi gospodarkami. Chociaż ESRS zostały opracowane jako europejskie standardy, ich kompatybilność z ISSB czy TCFD sprawia, że mogą stać się wzorem dla krajów, które dopiero wdrażają własne regulacje ESG. Przykładem są Japonia, Kanada, Australia czy Wielka Brytania, gdzie przepisy dotyczące raportowania bazują na już obowiązujących standardach raportowania, a Nowa Zelandia jasno wskazała, że przygotowując swoje regulacje, bazowała na standardach wypracowanych w UE (https://sustainablefinance.nz/wp-content/uploads/2024/11/ITAG-Taxonomy-Full-Recommendations-Report-FINAL.pdf). Wskazuje to, że UE wyznacza globalne drogowskazy – zatem upraszczając czy deregulując lokalne wymagania, nie uchroni to biznesu przed wymaganiami stawianymi przez partnerów biznesowych spoza UE.
Inwestorzy i ESG jako globalny czynnik inwestycyjny
Wzrost wymagań ESG nie wynika jedynie z regulacji – coraz większą rolę odgrywają także inwestorzy instytucjonalni, rynki finansowe i konsumenci, którzy oczekują transparentnych działań w zakresie ochrony klimatu, praw człowieka i zarządzania ryzykiem. Przykładem może być dynamiczny rozwój funduszy ESG – według danych Morningstar, globalne aktywa w funduszach ESG osiągnęły ponad 2,8 biliona dolarów w 2023 r. (https://www.morningstar.com/sustainable-investing/global-esg-fund-flows-increase-q4). Jednak w 2022 r. nastąpił ich spadek w wyniku presji makroekonomicznej i wycofywania kapitału z niektórych funduszy. Wzrost w 2023 r. był szczególnie zauważalny w Europie, gdzie regulacje ESG są najbardziej rygorystyczne.
Światowe trendy regulacji ESG
Coraz więcej krajów wdraża obowiązkowe raportowanie ESG, dostosowując swoje przepisy do międzynarodowych standardów. Japonia planuje wdrożenie standardów krajowych opartych na ISSB do swojego krajowego systemu raportowania dla spółek giełdowych, co wpłynie na ponad 4 000 firm.
Kanada
Kanada natomiast wprowadza obowiązek ujawniania emisji gazów cieplarnianych dla dużych spółek oraz przedsiębiorstw ubiegających się o wsparcie rządowe, co ma na celu zwiększenie przejrzystości i odpowiedzialności korporacyjnej.
Stany Zjednoczone
Podobne działania podejmują Stany Zjednoczone, gdzie Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) w 2024 r. przyjęła przepisy wymagające od firm raportowania ryzyk związanych z klimatem, ich wpływu na strategię i model biznesowy, jak również raportowanie emisji z Zakresu 1, 2 (https://www.sec.gov/newsroom/press-releases/2024-31). Nowe regulacje mogą objąć około 7 000 firm (https://www.esgdive.com/news/sec-final-climate-rule-scope-3-out-phased-approach-scope-1-scope-2/709420/) i znacząco wpłynąć na politykę klimatyczną korporacji.
Chiny
Z kolei Chiny rozwijają własne standardy raportowania ESG, które będą obowiązywały największe spółki giełdowe i przedsiębiorstwa państwowe, odgrywające kluczową rolę w gospodarce tego kraju. Standardy mają być wdrażane etapowo, a do 2030 r. mają objąć docelową ilość spółek.
Indie
Indie również podjęły kroki w tym kierunku, wprowadzając obowiązek raportowania ESG dla 1 000 największych firm notowanych na giełdzie w ramach Business Responsibility and Sustainability Reporting (BRSR) (https://www.sebi.gov.in/sebi data/commondocs/may-2021/Business%20responsibility%20and%20sustainability%20reporting%20by%20listed%20entitiesAnnexure1 p.PDF).
Wielka Brytania
Tymczasem Wielka Brytania (https://www.gov.uk/government/publications/tcfd-aligned-disclosure-application-guidance/task-force-on-climate-related-financial-disclosure-tcfd-aligned-disclosure-application-guidance) i Szwajcaria (https://www.admin.ch/gov/en/start/documentation/media-releases.msg-id-91859.html) zdecydowały się m.in. na wdrożenie rekomendacji TCFD jako obowiązujących standardów raportowania ryzyka klimatycznego.
Świat zmierza w kierunku większej przejrzystości, a ESG przekształca się z dobrowolnej inicjatywy w kluczowy element strategii biznesowej i regulacji finansowych.
Transformacja energetyczna czyli przyszłość bez paliw kopalnych
Zmiany w polityce ESG idą w parze z transformacją energetyczną. Świat odchodzi od paliw kopalnych, a inwestycje w odnawialne źródła energii biją kolejne rekordy.
W 2024 r. aż 92,5% nowej mocy energetycznej na świecie pochodziło z OZE (https://cleantechnica.com/2025/03/26/92-5-of-new-power-capacity-added-worldwide-in-2024-was-from-renewables/), ale udział ten różni się w zależności od regionu. Chiny, UE i Indie dominują w inwestycjach, podczas gdy USA nadal częściowo stawiają na gaz ziemny jako źródło przejściowe. Chiny zainstalowały niemal 374 GW nowych mocy w panelach słonecznych (https://www.independent.co.uk/news/china-washington-antonio-guterres-europe-united-states-b2721743.html). Równocześnie rośnie znaczenie technologii magazynowania energii, wodoru oraz energii jądrowej jako uzupełnienia miksu energetycznego.
Chile, jako jedno z najbardziej zaawansowanych państw w dziedzinie OZE w Ameryce Południowej, zacieśniło współpracę z Chinami w zakresie odnawialnych źródeł i magazynowania energii (https://www.reuters.com/sustainability/climate-energy/china-chile-energy-chiefs-meet-talk-renewables-electricity-2025-04-01/). Podobnie inne kraje Ameryki Łacińskiej, takie jak Brazylia czy Meksyk, przyspieszają rozwój farm wiatrowych i fotowoltaicznych.
Międzynarodowa Agencja Energii (IEA) ostrzega, że obecne tempo rozwoju OZE jest niewystarczające i wymaga większych inwestycji w sieci elektroenergetyczne oraz magazynowanie energii. Prognozy wskazują, że świat może nie osiągnąć celu potrojenia mocy odnawialnych do 2030 r., co utrudni realizację celów klimatycznych określonych w Porozumieniu Paryskim.
Inwestorzy i kapitał a ESG
Inwestorzy instytucjonalni odgrywają kluczową rolę w przyspieszaniu zrównoważonego rozwoju. Banki i fundusze inwestycyjne coraz częściej wymagają od firm dostosowania się do wymogów klimatycznych. Przykładem jest ograniczenie finansowania projektów węglowych przez główne banki, a także wzrost funduszy skoncentrowanych na inwestycjach ESG.
Z kolei w USA i niektórych innych krajach toczy się debata, czy ESG powinno być traktowane jako priorytet czy jedynie dodatkowy czynnik przy ocenie inwestycji. Niektóre konserwatywne rządy starają się ograniczać wpływ ESG na decyzje inwestycyjne, uznając je tylko za polityczne narzędzie.
Podsumowanie
Świat zmierza ku większej przejrzystości i precyzji raportowania ESG, transformacji energetycznej oraz odpowiedzialnemu zarządzaniu. Wzrost liczby regulacji ESG oraz międzynarodowych standardów sprawia, że firmy nie mogą już ignorować wymogów dotyczących zrównoważonego rozwoju ani znacząco wycofywać się z podjętych działań. Choć ilość regulacji wymagałaby uproszczenia i większej integracji, nie można powiedzieć, że zrównoważony rozwój dzieje się tylko w UE. W perspektywie kolejnych lat ESG stanie się nie tylko obowiązkiem regulacyjnym, ale także fundamentem gospodarki przyszłości, wpływając na strategie inwestycyjne, modele biznesowe i kształtowanie polityki energetycznej, odpornej na skutki zmiany klimatu i wyzwania przyszłości.
Obowiązki organizacji w przypadku naruszenia ochrony danych osobowych – zawiadomienie osób, których dane dotyczą
Zawiadomienie osoby, której dane dotyczą, o naruszeniu ochrony danych osobowych
Poinformowanie osoby fizycznej o incydencie naruszenia ochrony jej danych osobowych to oficjalne poinformowanie o zdarzeniu, które mogło wpłynąć na poufność, integralność lub dostępność jej danych osobowych. Jest to kluczowy obowiązek wynikający z art. 34 RODO, mający na celu ochronę praw i wolności osób, których dane zostały naruszone.
Administrator danych ma obowiązek zawiadomienia osób fizycznych tylko w przypadkach, gdy naruszenie może powodować wysokie ryzyko dla ich praw i wolności. Celem takiego zawiadomienia jest umożliwienie osobom, których dane dotyczą, podjęcia odpowiednich działań zapobiegawczych i ochronnych, a tym samym ograniczenie możliwych szkód. Zawiadomienie powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, w sposób jasny i zrozumiały, umożliwiający osobom dotkniętym incydentem podjęcie odpowiednich kroków.
Administrator nie musi zawiadamiać wszystkich osób dotkniętych naruszeniem, jeśli wysokie ryzyko występuje jedynie dla określonej grupy. W takim przypadku zawiadomienie powinno być skierowane tylko do tych osób, dla których konsekwencje naruszenia mogą być istotne.
Cel zawiadomienia osób fizycznych
Celem zawiadomienia o naruszeniu ochrony danych osobowych jest:
- ograniczenie potencjalnych szkód – osoby poszkodowane mogą podjąć działania zabezpieczające, np. zmienić hasła, zastrzec dokumenty tożsamości, skontaktować się z bankiem w celu ochrony przed oszustwami finansowymi;
- zapewnienie przejrzystości – poinformowanie o incydencie pozwala zachować transparentność w zakresie ochrony danych;
- zapobieganie dalszemu wykorzystaniu danych przez osoby nieuprawnione – szybkie działanie może ograniczyć ryzyko kradzieży tożsamości lub wyłudzeń finansowych.
Wyjątki od obowiązku zawiadomienia
Ogólne rozporządzenie o ochronie danych przewiduje sytuacje, w których administrator może odstąpić od obowiązku informowania osób o naruszeniu ich danych, nawet jeśli incydent wiąże się z wysokim poziomem ryzyka. Zgodnie z art. 34 ust. 3 RODO, obowiązek ten nie występuje, jeśli zostanie spełniony przynajmniej jeden z określonych w tym przepisie warunków:
- Informacje były odpowiednio zabezpieczone przed naruszeniem – jeśli dane były zaszyfrowane w sposób, który uniemożliwia ich odczytanie przez osoby nieuprawnione (np. silne szyfrowanie AES-256), a klucz szyfrujący nie został naruszony, zaś w przypadku pseudonimizacji danych – jeżeli dane są zabezpieczone tak, że nie można ich łatwo powiązać z konkretną osobą.
- Administrator podjął skuteczne środki eliminujące ryzyko po naruszeniu – jeżeli administrator po naruszeniu natychmiast wdrożył środki, które uniemożliwiły dalsze wykorzystanie danych przez osoby nieuprawnione (np. zmiana haseł w systemie, wycofanie kompromitowanych danych dostępowych, cofnięcie dostępu do plików).
- Zawiadomienie wymagałoby niewspółmiernie dużego wysiłku – jeśli zidentyfikowanie i powiadomienie wszystkich osób fizycznych jest niemożliwe lub nadmiernie trudne, administrator może zastosować alternatywną metodę informowania, np.:
- opublikować komunikat na swojej stronie internetowej,
- zamieścić ogłoszenie w lokalnej prasie,
- wykorzystać inne kanały publiczne do poinformowania osób poszkodowanych.
W wyniku pożaru zniszczeniu uległy dokumenty papierowe zawierające dane tysięcy klientów. Ponieważ organizacja nie miała ich kopii cyfrowych ani innych możliwości skontaktowania się z klientami, indywidualne zawiadomienie byłoby niewykonalne. W takiej sytuacji administrator może opublikować komunikat na swojej stronie internetowej oraz w prasie lokalnej, spełniając w ten sposób obowiązek informacyjny.
Zawiadamianie osób, których dane dotyczą, o naruszeniach ochrony danych osobowych
Administratorzy mają obowiązek zapewnić, że osoby, których dane zostały naruszone, zostaną o tym odpowiednio poinformowane. Zawiadomienie powinno być przekazane niezwłocznie, w sposób zrozumiały i za pomocą odpowiednich środków komunikacji. Prawidłowe przekazanie informacji umożliwia osobom poszkodowanym podjęcie działań zapobiegających dalszym negatywnym skutkom naruszenia.
Niezwłoczne zawiadomienie osób, których dane dotyczą
Zgodnie z motywem 86 RODO, w przypadku gdy naruszenie może skutkować poważnym zagrożeniem dla praw lub wolności osoby fizycznej, administrator ma obowiązek przekazać jej stosowną informację niezwłocznie. Szybkie zawiadomienie pozwala osobom dotkniętym naruszeniem wdrożyć środki ochronne, takie jak zmiana haseł, zastrzeżenie dokumentów tożsamości czy kontakt z instytucjami finansowymi. Przy określaniu momentu zawiadomienia należy uwzględnić:
- charakter naruszenia – im poważniejsze skutki naruszenia, tym szybciej powinno nastąpić powiadomienie,
- potencjalne konsekwencje dla osób fizycznych – jeśli istnieje ryzyko kradzieży tożsamości lub strat finansowych, zawiadomienie powinno być priorytetem,
- możliwość zapobieżenia negatywnym skutkom – jeśli szybka reakcja osoby może ograniczyć szkody, np. poprzez zastrzeżenie karty kredytowej, zawiadomienie musi nastąpić bez zbędnej zwłoki.
Wyjątek od niezwłocznego zawiadomienia
Administrator może wyjątkowo opóźnić przekazanie informacji, jeśli organ ścigania badający okoliczności naruszenia uzna, że natychmiastowe zawiadomienie mogłoby utrudnić postępowanie. W takim przypadku zawiadomienie powinno nastąpić po zakończeniu działań organów ścigania.
Zrozumiałe zawiadomienie osób, których dane dotyczą
Zawiadomienie powinno być zwięzłe, przejrzyste, zrozumiałe i łatwo dostępne. Należy je sformułować w sposób jasny i prosty, dostosowany do odbiorcy, aby uniknąć sytuacji, w której osoba poszkodowana nie zrozumie zagrożenia lub koniecznych działań ochronnych.
Zakaz łączenia zawiadomienia z innymi komunikatami
Administratorzy nie mogą dołączać zawiadomienia do reklam, newsletterów, materiałów promocyjnych ani innych wiadomości niezwiązanych z naruszeniem.
Metody zawiadamiania osób, których dane dotyczą
Zawiadomienia powinny być indywidualne i bezpośrednie, dostosowane do sposobu komunikacji z osobami, których dane zostały naruszone.
Publiczny komunikat
Jeżeli indywidualne zawiadomienie każdej osoby wymagałoby niewspółmiernie dużego wysiłku, administrator może zastosować publiczny komunikat, np.:
- opublikować informację na stronie internetowej organizacji,
- zamieścić ogłoszenie w prasie lub mediach społecznościowych,
- rozesłać wiadomość zbiorczą do klientów np. za pośrednictwem bankowości elektronicznej.
Publiczne komunikaty nie mogą być jedyną formą zawiadomienia, jeśli administrator jest w stanie skontaktować się z osobami indywidualnie.
Utrudnienia z dotarciem zawiadomienia do osoby, której dane dotyczą
Jeśli administrator nie jest w stanie skutecznie zawiadomić osoby przy użyciu wybranej metody (np. nieaktualny adres e-mail), powinien:
- spróbować innej metody komunikacji – np. wysłać wiadomość SMS, skontaktować się telefonicznie lub wysłać list pocztą,
- zadbać o możliwość późniejszego przekazania zawiadomienia – np. jeśli osoba skontaktuje się z firmą w przyszłości, administrator powinien jej przekazać informację o naruszeniu.
Dokumentowanie procesu zawiadamiania
Administrator musi udokumentować sposób zawiadomienia oraz móc wykazać, że podjął wszelkie uzasadnione działania w celu poinformowania osób poszkodowanych.
Informacje, które należy przekazać osobom, których dane dotyczą
Administratorzy mają obowiązek przekazania osobom fizycznym jasnych i precyzyjnych informacji o naruszeniu ochrony danych osobowych. Informacje te powinny umożliwić osobom, których dane dotyczą, zrozumienie incydentu oraz podjęcie skutecznych działań zapobiegawczych. Zgodnie z motywem 86 RODO, zawiadomienie powinno zawierać opis charakteru naruszenia oraz zalecenia dotyczące minimalizacji możliwych negatywnych skutków. Przepisy określają minimalne wymagania w zakresie przekazywanych informacji, które muszą znaleźć się w zawiadomieniu.
Informacja o naruszeniu ochrony danych osobowych powinna zostać przekazana w sposób zrozumiały i przejrzysty – tak, aby jej treść była czytelna dla każdej osoby. Jak stanowi art. 34 ust. 2 RODO, komunikat ten powinien zawierać co najmniej następujące elementy:
Wyjaśnienie rodzaju i okoliczności naruszenia danych osobowych
- co się stało i jakie dane zostały naruszone?
- czy doszło do wycieku, nieuprawnionego ujawnienia, utraty, usunięcia, zmodyfikowania lub zablokowania danych?
- czy dane były zaszyfrowane lub zabezpieczone w sposób ograniczający ich wykorzystanie przez osoby nieuprawnione?
Informacje o administratorze i podmiotach przetwarzających
- nazwa i dane kontaktowe administratora danych,
- informacja o podmiotach przetwarzających lub współadministratorach, jeśli mieli oni udział w incydencie.
Okoliczności naruszenia ochrony danych
- data i czas wystąpienia naruszenia oraz jego wykrycia,
- przyczyna naruszenia (np. atak hakerski, błąd ludzki, awaria systemu),
- przebieg naruszenia – jak doszło do incydentu i jakie działania zostały podjęte w jego następstwie,
- rodzaj i zakres naruszonych danych – czy naruszenie dotyczyło np. danych finansowych, medycznych, kontaktowych, loginów i haseł,
Możliwe konsekwencje naruszenia dla osób, których dane dotyczą
- jakie ryzyko niesie za sobą naruszenie?
- czy istnieje ryzyko kradzieży tożsamości, oszustwa finansowego, dyskryminacji lub naruszenia prywatności?
- czy naruszenie może prowadzić do utraty dostępu do kont, strat finansowych lub reputacyjnych?
Środki podjęte przez administratora w celu ograniczenia skutków naruszenia
- jakie działania zostały wdrożone w celu naprawy sytuacji?
- czy administrator zgłosił naruszenie do organu nadzorczego (UODO)?
- czy administrator zablokował dostęp do naruszonych danych, zmienił procedury bezpieczeństwa lub wdrożył dodatkowe środki ochrony?
Zalecenia dotyczące działań, które osoba powinna podjąć we własnym zakresie
- czy konieczna jest zmiana haseł lub dodatkowa ochrona konta?
- czy osoba powinna monitorować swoje transakcje bankowe lub skontaktować się z instytucją finansową?
- czy zalecane jest zgłoszenie się do organów ścigania w przypadku podejrzenia nadużycia danych?
Informacje kontaktowe osoby odpowiedzialnej za udzielanie wyjaśnień – imię, nazwisko oraz dane kontaktowe Inspektora Ochrony Danych lub innego wyznaczonego przedstawiciela, z którym można się skontaktować w sprawie szczegółów dotyczących naruszenia.
Błędy, których należy unikać w zawiadomieniach
- Nieprecyzyjny lub ogólnikowy opis zdarzenia. Należy unikać zbyt ogólnych informacji, które nie pozwalają osobie poszkodowanej ocenić zagrożenia. Należy podać konkretne kategorie danych, które zostały naruszone (np. PESEL, dane bankowe, dane medyczne).
- Brak konkretnych zaleceń. Należy podać konkretne kroki, jakie osoba powinna podjąć (np. zmiana hasła, zgłoszenie naruszenia do banku, monitoring konta bankowego).
- Niekompletne dane kontaktowe. Osoby dotknięte naruszeniem powinny mieć łatwy dostęp do osoby odpowiedzialnej za udzielenie informacji, np. inspektora ochrony danych.
- Brak związku między skutkami a naruszeniem. Przykładowo, jeśli naruszenie dotyczyło wycieku numerów PESEL, informowanie o zagrożeniu związanym z utratą dostępu do kont bankowych może wprowadzać w błąd, jeśli nie było to realnym zagrożeniem.
Sankcje za brak powiadomienia
Zaniechanie poinformowania osób, których dane zostały naruszone, mimo że wymaga tego RODO, może skutkować poważnymi konsekwencjami – zarówno prawnymi, jak i finansowymi oraz wizerunkowymi dla administratora. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń jest ryzyko nałożenia kary pieniężnej przez właściwy organ nadzorczy.
Jak wynika z art. 83 ust. 4 RODO, niewywiązanie się z obowiązku informowania osób o naruszeniu ich danych osobowych może skutkować nałożeniem administracyjnej kary pieniężnej w wysokości do 10 milionów euro lub – w przypadku firm – do 2% globalnego rocznego obrotu za poprzedni rok, w zależności od tego, która z tych wartości jest wyższa.
Organ nadzorczy, analizując naruszenie, bierze pod uwagę różne czynniki, m.in.:
- charakter i wagę naruszenia,
- liczbę osób poszkodowanych,
- skutki, jakie mogły wyniknąć z braku zawiadomienia,
- stopień współpracy administratora z organem nadzorczym,
- podjęte środki zaradcze oraz wcześniejsze działania administratora na rzecz ochrony danych osobowych.
Jak uniknąć konsekwencji?
Aby uniknąć sankcji, administratorzy powinni:
- zidentyfikować i ocenić ryzyko związane z naruszeniem – im szybciej administrator oceni zagrożenie, tym skuteczniejsze będą działania naprawcze,
- niezwłocznie powiadomić osoby poszkodowane – jeśli naruszenie stwarza wysokie ryzyko dla ich praw i wolności, zawiadomienie musi nastąpić bez zbędnej zwłoki,
- przekazać informacje w jasny i przejrzysty sposób – zawiadomienie powinno zawierać wszystkie istotne elementy, takie jak charakter naruszenia, możliwe konsekwencje i zalecane działania ochronne,
- dokumentować proces powiadamiania – administrator powinien zachować dowody, że zawiadomienia zostały przekazane zgodnie z wymogami RODO,
- współpracować z organem nadzorczym – jeśli organ nadzorczy zażąda dodatkowych informacji lub działań, administrator powinien wykazać pełną współpracę.
Ład korporacyjny – Standard ESRS G1
Ład korporacyjny jest jednym z trzech filarów polityki zrównoważonego rozwoju, który pozwala budować pozycję przedsiębiorstwa w perspektywie długofalowej. Ład korporacyjny skupia się na sposobie funkcjonowania przedsiębiorstwa, efektywnym nim zarządzaniu i nadzorze nad firmą. Mówiąc najprościej jest to zbiór reguł, zasad, wytycznych i standardów, którymi rządzi się dane przedsiębiorstwo. Już niedługo wiele z polskich przedsiębiorstw będzie musiało zawierać informacje dotyczące tej problematyki w specjalnie przygotowywanych sprawozdaniach. Przypomnę, że Dyrektywa Corporate Sustainability Reporting Directive (w skrócie: CSRD) stopniowo, poczynając od bieżącego roku, poszerza znacznie grono przedsiębiorstw obowiązanych do jej stosowania. Rok po roku coraz więcej firm będzie musiało umieszczać w tych sprawozdaniach dane dotyczące m.in. ładu korporacyjnego w nich przyjętego. Raportowanie będzie dobrowolne tylko dla małych i średnich przedsiębiorstw, których papiery wartościowe nie są notowane na giełdzie.
Ład korporacyjny wydaje się być szczególnie ważny z punktu widzenia inwestorów, albowiem zasady jakie rządzą przedsiębiorstwem przekładają się na sposób postrzegania danego podmiotu jako godnego zaufania i perspektywicznego partnera biznesowego. Z tego też względu ma on większe znacznie dla firmy niż z pozoru mogłoby się wydawać. Potencjalny inwestor może się bowiem na tym tle łatwo zorientować jaki stosunek ma dane przedsiębiorstwo do przeciwdziałania korupcji czy przejrzystości reguł rządzących polityką podatkową firmy, wyboru własnych dostawców i utrzymywaniu dobrych relacji z nimi,
a także przestrzegania terminów płatności należności.
Mówiąc o ładzie korporacyjnym i raportowaniu informacji z nim związanych nie sposób nie odnieść się do Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2023/2772 z 31.7.2023 r. uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, które określa standardy sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, z których jednostki mają korzystać na potrzeby prowadzenia sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju. Omawianemu zagadnieniu został poświęcony standard ESRS G1 zatytułowany „Prowadzenie działalności gospodarczej”. Standard ten składa się z następujących podtytułów: kultura korporacyjna, ochrona sygnalistów, dobrostan zwierząt, zaangażowanie polityczne i działalność lobbingowa, zarządzanie stosunkami z dostawcami, w tym praktyki płatnicze.
Celem tego standardu jest określenie wymogów dotyczących ujawniania informacji, które umożliwią użytkownikom oświadczeń dotyczących zrównoważonego rozwoju zrozumienie strategii i podejścia jednostki, procesów i procedur, a także jej wyników w odniesieniu do prowadzenia działalności gospodarczej. Koncentruje się on na następujących kwestiach, określonych łącznie w tym standardzie jako „prowadzenie działalności gospodarczej lub kwestie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej”:
- etyce biznesu i kulturze korporacyjnej, w tym przeciwdziałaniu korupcji i łapownictwu, ochronie sygnalistów i dobrostanu zwierząt;
- zarządzaniu i jakości stosunków z dostawcami, w tym praktykach płatniczych, zwłaszcza
w odniesieniu do opóźnień z płatnościach na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw. - działalności i zobowiązaniach jednostki związanych z wywieraniem wpływu politycznego, w tym działalności lobbingowej.
Poniżej wyjaśnię nieco bardziej szczegółowo co pod tymi pojęciami się kryje. Otóż, legislator unijny oczekuje ujawnienia w sprawozdaniu dotyczącym zrównoważonego rozwoju informacji dotyczącej roli organów administrujących, nadzorczych i zarządzających
w przedsiębiorstwie i ich wiedzy w odniesieniu do prowadzonej działalności gospodarczej. Jednostki będą musiały ujawniać w sprawozdaniach jak promują swoją kulturę korporacyjną, czy i jakie wdrożyły polityki dotyczące identyfikacji i oceny oddziaływań, ryzyk i możliwości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Standard wymaga aby jednostki opisywały mechanizmy identyfikacji, zgłaszania i badania obaw związanych z niezgodnym
z prawem zachowaniem lub zachowaniem sprzecznym z kodeksem postępowania firmy czy jej wewnętrznymi procedurami, jakie mają polityki przeciwdziałania korupcji lub przekupstwu, opisania sposobów w jaki jednostki chronią sygnalistów, a jeżeli nie będę mieć wdrożonej stosowanej polityki dotyczącej ich ochrony wskazania czy jednostki te mają plany wdrożenia takiej polityki podając jednocześnie harmonogram jej wdrożenia. Sprawozdania będą musiały także zawierać informacje czy jednostka ma procedury szybkiego, niezależnego i obiektywnego badania incydentów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, w tym incydentów związanych z korupcją i przekupstwem czy ma politykę w zakresie dobrostanu zwierząt – w stosownych przypadkach, a także czy istnieje w firmie polityka prowadzenia szkoleń wewnętrznych. Wszystko to ma sprawić, że osoby czytające takie sprawozdanie będę w stanie z łatwością zorientować się w podejściu danej jednostki do prowadzenia biznesu. Na tej podstawie będzie można w pełni świadomie podjąć decyzję czy dany podmiot budzi nasze zaufanie, czy utożsamiamy się z jego sposobem prowadzenia biznesu.
W zakresie zarządzania stosunkami z dostawcami oczekiwane jest ujawnienie informacji
w jaki sposób jednostka zarządza procedurą udzielania zamówień, w tym uczciwego zachowania wobec dostawców, wyjaśnienie jakie polityki posiada aby uniknąć zapobiegania opóźnieniom w płatnościach, w szczególności na rzecz MŚP. W raportach będzie należało podawać średni czas, jaki zajmuje jednostce uregulowanie faktury od dnia rozpoczęcia obliczania umownego lub ustawowego terminu płatności w liczbie dni oraz liczbę nierozstrzygniętych postępowań sądowych w związku z opóźnieniami w płatnościach. Te informacje mogą obniżyć bądź podwyższyć notowania danej jednostki jako partnera biznesowego. Na tym tle będzie łatwiejsza stanie się ocena czy reguły postępowania w danej firmie można nazwać uczciwymi.
Sprawozdanie będzie musiało prezentować również dane na temat tego czy i w jaki sposób przedsiębiorstwo uwzględnia kryteria społeczne i środowiskowe przy wyborze dostawców jednostki.
Firmy muszą przygotować się także na realizację wymogu dotyczącego ujawniania informacji w zakresie zapobiegania korupcji i przekupstwu oraz ich wykrywania. Winny one także ujawnić w sprawozdaniu jak reagują na wykryte incydenty w tym zakresie. Prawodawca unijny oczekuje, że przedsiębiorstwa będą zapewniać w tym zakresie szkolenia dla swoich pracowników oraz posiadać stosowne procedury, a jeżeli ich nie wdrożyły będą musiały informować o planach ich przyjęcia.
Standard ESRS G1 wymaga ponadto, aby przedsiębiorstwa ujawniały w sprawozdaniach incydenty związane z korupcją lub przekupstwem, co ma – w sposób oczywisty – zapewnić przejrzystość i ocenę skutków takich zdarzeń. Informacje na ten temat będą musiały być dość szczegółowe z podaniem nawet liczby wyroków skazujących i kwoty grzywien za naruszenie przepisów antykorupcyjnych i przepisów w sprawie zwalczania przekupstwa. Z woli samych jednostek będą mogły być ujawniane także dane dotyczą takich incydentów skutkujące zwolnieniami bądź nakładaniem kar na pracowników bądź rozwiązaniem umów z tego powodu z partnerami biznesowymi.
Ostatni z elementów czyli wpływ polityczny i działalność lobbingowa wymagał będzie ujawnienia rodzaju i celu podejmowanych czynności lobbingowych. Prezentowane będą musiały być takie dane jak przekazane wkłady finansowe bądź rzeczowe na cele polityczne,
a nawet rodzaj odbiorcy/beneficjenta. W sprawozdaniu nie będzie można także pominąć ujawnienia głównych tematów objętych działalnością lobbingową jednostki. Standard wymaga ponadto aby raportować również informacje dotyczące powołania jakichkolwiek członków organów administrujących, zarządzających lub nadzorczych, którzy zajmowali porównywalne stanowisko w administracji publicznej w ciągu dwóch lat poprzedzających takie powołanie w danym okresie sprawozdawczym.
Dodatkowo przedsiębiorstwa fakultatywnie będą mogły prezentować także szereg innych informacji, mam tu na myśli informacje takie jak np. konkretne zachęty lub narzędzia dla pracowników jednostki ukierunkowane na wspieranie i propagowania jej kultury korporacyjnej, czy też opis podjętych działań w celu unikania czy minimalizowania zakłóceń w łańcuchu dostaw.
Tak wiec jak wynika z treści omawianego standardu choć nie nakłada on na przedsiębiorstwa wprost wymogu wdrażania konkretnych polityk czy działań, to pośrednio już tak ponieważ muszą one zawrzeć informacje, iż w danym obszarze żadnych regulacji wewnętrznych nie posiadają, co wydaje się może obniżać do takich firm zaufanie. Warto zatem, w trosce
o reputację przedsiębiorstwa już teraz przemyśleć, opracować i wdrożyć stosowne regulacje dotyczące ładu korporacyjnego w zakresie elementów, które będzie trzeba ujmować
w składanych sprawozdaniach niefinansowych.
Na koniec dodam, iż wiele kwestii związanych z ładem korporacyjnym objęta jest także standardem ESRS 2, o czym nie można zapominać.
Ślad węglowy w łańcuchu dostaw
Niniejszy artykuł stanowi omówienie zawiłości związanych ze śladem węglowym w łańcuchu dostaw, rodzaje emisji, które należy uwzględnić, metody obliczania śladu węglowego oraz najlepsze praktyki redukcji emisji, a także korzyści wynikające z takich działań.
Czym jest ślad węglowy
Ślad węglowy to całkowita ilość gazów cieplarnianych (GHG), głównie dwutlenku węgla (CO2), emitowanych do atmosfery w wyniku działalności człowieka, organizacji lub produktu. Emisje te są zwykle mierzone w ekwiwalentach metrycznych ton CO2 (CO2e), aby uwzględnić wpływ różnych gazów, takich jak metan (CH4) i podtlenek azotu (N2O), które mają wyższy potencjał globalnego ocieplenia niż CO2.
Zakresy śladu węglowego
Ślad węglowy firmy jest zazwyczaj dzielony na trzy kategorie, znane jako Zakres 1, Zakres 2 i Zakres 3, zgodnie z Protokołem Gazów Cieplarnianych (Greenhouse Gas Protocol), najbardziej powszechnie stosowanym światowym standardem pomiaru emisji GHG:
- Zakres 1 (Emisje bezpośrednie) – obejmuje emisje z źródeł będących własnością organizacji lub kontrolowanych przez nią. Przykłady to emisje z pojazdów firmowych lub fabryk.
- Zakres 2 (Pośrednie emisje energii) – obejmuje emisje wynikające z produkcji energii elektrycznej, ciepła lub pary, które firma kupuje i zużywa.
- Zakres 3 (Inne pośrednie emisje) – obejmuje wszystkie inne pośrednie emisje, które mają miejsce w łańcuchu wartości firmy, w tym zarówno działania „w górę” (upstream), jak i „w dół” (downstream). Obejmuje to emisje wynikające z działalności dostawców, utylizacji odpadów, transportu, a nawet użytkowania i utylizacji sprzedanych produktów. Zakres 3 często stanowi większość całkowitego śladu węglowego przedsiębiorstwa, szczególnie w branżach, gdzie łańcuch dostaw jest rozbudowany, co czyni zajęcie się emisjami w tym obszarze kluczowym zadaniem.
Łańcuch dostaw i jego wpływ na ślad węglowy
Łańcuch dostaw to system obejmujący wszystkie etapy zaangażowane w produkcję, a następnie dostarczenie produkty (lub usługi) począwszy od dostawców surowców do końcowego konsumenta.
Jak wynika z przedstawionej definicji – łańcuch dostaw odnosi się do całej sieci podmiotów, zasobów, procesów i technologii zaangażowanych w tworzenie i dostarczanie produktu lub usługi. Obejmuje wszystko od pozyskiwania surowców po produkcję, transport, magazynowanie i dystrybucję.
Złożoność i globalny charakter łańcucha dostaw oznaczają, że jest on głównym źródłem śladu węglowego firmy, szczególnie w obszarze emisji Zakresu 3. Każdy krok w łańcuchu dostaw generuje emisje, niezależnie od tego, czy są one związane z pojazdami transportowymi, zużyciem energii w procesach produkcyjnych, czy zachowaniem dostawców.
Wpływ na ślad węglowy
Wpływ na ślad węglowy w łańcuchu dostaw mają:
- Globalne zaopatrzenie
Wiele organizacji pozyskuje surowce z różnych części świata, co często prowadzi do długich tras transportowych, które zwiększają emisje.
- Zużycie energii w produkcji
Procesy produkcyjne dostawców mogą znacznie różnić się pod względem efektywności energetycznej, przy czym niektóre z nich korzystają z odnawialnych źródeł energii, a inne opierają się głównie na paliwach kopalnych.
- Odpady i utylizacja
Niewydajne łańcuchy dostaw mogą prowadzić do nadprodukcji, marnotrawstwa i dodatkowych emisji związanych z utylizacją nadwyżek materiałów lub produktów.
Poprzez rozwikłanie problemów związanych z nieefektywnością i współpracę z dostawcami w celu poprawy praktyk zrównoważonego rozwoju, organizacje mogą znacznie zmniejszyć swój całkowity ślad węglowy.
Emisje w łańcuchu dostaw
Emisje w łańcuchu dostaw zazwyczaj dzielą się na kilka kategorii:
- Emisje związane z transportem – transport towarów, niezależnie od tego, czy odbywa się drogą morską, powietrzną, lądową, czy kolejową, jest głównym źródłem emisji w łańcuchu dostaw. Transport lotniczy jest szczególnie intensywny pod względem emisji, podczas gdy transport morski i kolejowy mają zazwyczaj mniejszy ślad węglowy.
- Emisje związane z produkcją – produkcja surowców i dóbr może generować znaczne emisje, szczególnie w branżach takich jak cement, stal czy chemikalia, gdzie procesy produkcyjne są energochłonne.
- Zużycie energii – fabryki, magazyny i centra dystrybucyjne zużywają energię na oświetlenie, ogrzewanie i chłodzenie. Jeśli energia ta pochodzi z paliw kopalnych, wynikające z tego emisje mogą być znaczące.
- Odpady i nieefektywności – nadprodukcja, odpady opakowaniowe i utylizacja niesprzedanych lub zwróconych towarów również przyczyniają się do śladu węglowego łańcucha dostaw.
Narzędzia do pomiaru śladu węglowego
Pomiar śladu węglowego organizacji – szczególnie w łańcuchu dostaw – wymaga metodycznego i przejrzystego podejścia. Istnieje kilka uznanych narzędzi dostępnych w tym celu:
- Protokół Gazów Cieplarnianych (GHG Protocol) jest to najbardziej powszechnie uznawany standard pomiaru emisji. Zawiera wytyczne, jak rozliczać emisje we wszystkich trzech zakresach.
- Ocena cyklu życia (LCA) – ta metoda ocenia wpływ produktu na środowisko przez cały jego cykl życia, od pozyskiwania surowców po utylizację. LCA jest szczególnie przydatna w ocenie śladu węglowego produktów.
- Audyt dostawców i zbieranie danych: Wiele firm współpracuje bezpośrednio ze swoimi dostawcami w celu zbierania danych dotyczących zużycia energii, emisji i generowania odpadów. To pomaga stworzyć dokładniejszy obraz emisji związanych z określonymi produktami lub usługami.
- Kalkulatory śladu węglowego: Istnieją również cyfrowe narzędzia i kalkulatory, które pozwalają firmom oszacować swój ślad węglowy na podstawie danych wejściowych, takich jak zużycie energii, metody transportu i procesy produkcyjne.
Wśród najpopularniejszych metod warto wymienić:
Metoda oparta na wydatkach – polega na szacowaniu emisji dla towarów (surowców) i usług poprzez gromadzenie danych dotyczących wartości ekonomicznej nabytych towarów lub usług. Następnie, uzyskane wartości mnoży są przez odpowiednie wskaźniki emisji.
Metoda średnich danych – polega na szacowaniu emisji dla towarów lub usług poprzez gromadzenie danych dotyczących nabytych towarów lub usług. Uzyskane dane następnie mnoży się przez odpowiednie wskaźniki emisji dobrany z ogólnodostępnych lub komercyjnych baz danych LCA.
Metoda specyficzna dla dostawcy – polega na wykorzystaniu danych pozyskanych od dostawcy. Dane te są najczęściej pozyskiwane z komercyjnych baz danych LCA.
Redukcja śladu węglowego: Metody i dobre praktyki
Redukcja emisji w całym łańcuchu dostaw jest trudnym zadaniem, ponieważ często wymaga zaangażowania wielu interesariuszy, z których każdy ma własny wpływ na środowisko.
Ponadto w łańcuchu dostaw redukcja jest korzystna nie tylko dla środowiska, ale także dla wyników biznesowych i reputacji przedsiębiorstwa. Przykładowe metody zmniejszania emisji w łańcuchu dostaw:
Efektywność energetyczna
Poprawa efektywności energetycznej w zakładach produkcyjnych może prowadzić do znaczących redukcji emisji. Może to obejmować modernizację maszyn, wdrożenie systemów zarządzania energią lub przejście na niskoemisyjne źródła energii.
Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w operacjach łańcucha dostaw może drastycznie zmniejszyć emisje. Wiele firm współpracuje obecnie z dostawcami, aby zachęcać lub wymagać korzystania z energii słonecznej, wiatrowej lub innych odnawialnych źródeł.
Optymalizacja transportu
Przejście na środki transportu o niższej emisji CO2, takie jak koleje zamiast ciężarówek lub statki zamiast transportu lotniczego, może znacząco zmniejszyć emisje.
Oprogramowanie do optymalizacji tras może pomóc zespołom logistycznym w ograniczeniu zbędnych podróży, zmniejszając zużycie paliwa i emisje.
Zrównoważone pozyskiwanie surowców
Współpraca z dostawcami, którzy priorytetowo traktują zrównoważony rozwój – np. tymi, którzy korzystają z materiałów pochodzących z recyklingu lub stosują energooszczędne procesy produkcyjne – może zmniejszyć ogólny ślad węglowy produktu.
Przejrzystość łańcucha dostaw i audyty pomagają firmom zidentyfikować najbardziej emisyjne obszary w ich łańcuchu wartości i współpracować z dostawcami w celu poprawy praktyk.
Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ)
Redukcja odpadów poprzez lepsze prognozowanie popytu, recykling i ponowne wykorzystanie materiałów może zmniejszyć emisje. Organizacje, które przyjmują modele gospodarki obiegu zamkniętego, w których minimalizuje się odpady, a produkty są ponownie wykorzystywane, mogą znacznie obniżyć swój ślad węglowy.
Redesign produktów pod kątem długowieczności również pomaga zmniejszyć emisje, ponieważ produkty, które działają dłużej, generują mniej odpadów i wymagają mniej zasobów do ich wymiany.
Korzyści wynikające z redukcji śladu węglowego
Korzyści z redukcji emisji CO2 w łańcuchu dostaw są wieloaspektowe, obejmując zarówno korzyści środowiskowe, finansowe, jak i wizerunkowe:
- Zgodność z przepisami
Wraz z rosnącą liczbą regulacji, takich jak dyrektywa CSRD oraz rozporządzenie SFDR, organizacje muszą ujawniać swój wpływ na środowisko. Redukcja emisji pomaga im zachować zgodność i unikać potencjalnych kar.
- Oszczędności kosztów
Środki poprawiające efektywność energetyczną oraz redukcję odpadów często prowadzą do obniżenia kosztów operacyjnych. Koszty transportu i produkcji mogą być również zminimalizowane dzięki wdrożeniu zrównoważonych praktyk.
- Poprawa wizerunku
Konsumenci, inwestorzy i inni interesariusze coraz bardziej doceniają przedsiębiorstwa, które podejmują realne działania w celu zmniejszenia swojego wpływu na środowisko. Silne wyniki w zakresie zrównoważonego rozwoju mogą zwiększyć lojalność klientów i przyciągnąć konsumentów świadomych ekologicznie.
- Zarządzanie ryzykiem
Zmniejszenie zależności od procesów i materiałów o wysokiej emisji CO2 może pomóc firmom ograniczyć ryzyko związane z niedoborem zasobów, zmiennością cen energii oraz przyszłymi zmianami regulacyjnymi.
- Innowacje i możliwości rynkowe
Organizacje inwestujące w zrównoważone technologie i praktyki często zyskują przewagę konkurencyjną, rozwijając nowe produkty lub usługi, które odpowiadają na rosnące zapotrzebowanie na ekologiczne rozwiązania.
Jak wynika z powyższego – redukcja śladu węglowego w łańcuchu dostaw jest nie tylko koniecznością ekologiczną, ale również strategiczną decyzją biznesową. Poprzez identyfikację i pomiar emisji, wdrażanie strategii redukcji oraz zgodność z wymogami prawnymi, organizacje mogą wnieść istotny wkład w walkę ze zmianami klimatycznymi, jednocześnie czerpiąc korzyści finansowe i wizerunkowe. W nadchodzących latach, wraz ze zwiększeniem liczby regulacji i rosnącym popytem konsumentów na zrównoważony rozwój, firmy, które podejmą aktywne działania w celu zazielenienia swoich łańcuchów dostaw, będą miały lepsze perspektywy na przyszłość.
