Zawieszenie biegu terminów administracyjnych

Zgodnie z art. 15 zzr ust. 1 pkt 1) KoronawirusU, który wszedł w życie 31.3.2020 r. :

,,W OKRESIE OBOWIĄZYWANIA stanu zagrożenia epidemicznego albo STANU EPIDEMII ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów[1]: 1) od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres”.

Podstawowym przepisem w DostInfPubU regulującym terminy na załatwienie wniosku jest art. 13 DostInfPubU, zgodnie z którym:

Art. 13 ust. 1. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust. 2.
Art. 13 ust. 2. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

Literalnie rzecz ujmując, analiza treści art. 13 ust. 1 DostInfPubU mogłaby prowadzić do wniosku, że termin tam określony odnosi się wyłącznie do udostępnienia informacji, a wszelkie inne zachowania w odpowiedzi na wniosek mogą nastąpić w terminie dłuższym niż 14 dni.

Orzecznictwo
Niemniej jednak w orzecznictwie sądowym na bazie zagadnienia terminów określonych w art. 13 DostInfPubU ukształtowała się bardzo słuszna opinia, wedle której „termin określony w art. 13 ust. 2 DostInfPubU ma zastosowanie nie tylko do czynności polegającej na udostępnieniu informacji, ale również do wydania decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej” (wyrok WSA w Gliwicach z 29.06.2016 r., IV SAB/Gl 93/16, Legalis; oraz wyroki NSA: z 15.03.2019 r., I OSK 1381/17, Legalis; z 7.06.2018 r., I OSK 2245/16, Legalis; z 4.04.2018 r., I OSK 2458/17, Legalis; z 3.10.2014 r., I OSK 431/14, Legalis).
Ważne
W terminie 14 dni traktowanym jako termin podstawowy, albo w terminie maksymalnie 2 miesięcy podmiot obowiązany może i musi podjąć wszelkie przewidziane prawem formy prawne w odpowiedzi na otrzymany wniosek.

Zatem w terminach określonych w art. 13 ust. 1 i 2 DostInfPubU może nastąpić:

  • wydanie decyzji administracyjnej o odmowie udostępnienia informacji publicznej lub umorzeniu postępowania (zob. art. 14 i 16 DostInfPubU oraz art. 105 KPA);
  • udzielenie informacji (następuje to w drodze zwykłego pisma, czyli czynności materialno-technicznej);
  • poinformowanie wnioskodawcy, że się nie posiada wnioskowanej informacji (następuje to w drodze zwykłego pisma, czyli czynności materialno-technicznej);
  • poinformowanie wnioskodawcy, że przedmiot wniosku nie obejmuje informacji publicznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 DostInfPubU (następuje to w drodze zwykłego pisma, czyli czynności materialno-technicznej);
  • poinformowanie wnioskodawcy, że zastosowanie mają przepisy posiadające pierwszeństwo (zob. art. 1 ust. 2 DostInfPubU);
  • następuje to w drodze zwykłego pisma, czyli czynności materialno-technicznej), 
  • poinformowanie wnioskodawcy, że adresat wniosku nie jest podmiotem obowiązanym do stosowania ustawy o dostępie do informacji publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 DostInfPubU (następuje to w drodze zwykłego pisma, czyli czynności materialno-technicznej);
  • poinformowanie wnioskodawcy, że żądana informacja jest dostępna na stronie BIP (następuje to w drodze zwykłego pisma, czyli czynności materialno-technicznej);
  • poinformowanie wnioskodawcy, że sprawa została już załatwiona we wskazanym konkretnie piśmie znanym wnioskodawcy (następuje to w drodze zwykłego pisma, czyli czynności materialno-technicznej);
  • poinformowanie wnioskodawcy, że otrzymane pismo nie jest wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej (następuje to w drodze zwykłego pisma, czyli czynności materialno-technicznej).
Ważne
Decydujący dla początku biegu terminu jest dzień, w którym przesyłka zawierająca wniosek o udostępnienie informacji publicznej wpłynęła do podmiotu obowiązanego.

Nie ma znaczenia forma wniosku: ustna, czy telefoniczna (patrz. art. 10 ust. 2 DostInfPubU), elektroniczna, czy tradycyjna. I nie chodzi tu o dotarcie do osoby, która w danej instytucji zajmuje się wnioskami, ale decydujący jest moment, kiedy wniosek wpłynie do instytucji. Pierwszym dniem 14-dniowego terminu wynikającego z art. 13 ust. 1 DostInfPubU będzie zawsze dzień następujący po dniu, w którym korespondencję zarejestrowano w systemie obsługującym korespondencję.

Ważne
Terminy na załatwienie sprawy w trybie DostInfPubU są określone w art. 13 ust. 1 i 2 DostInfPubU i stanowią lex specialis wobec treści art. 35 KPA.
Orzecznictwo
Bez względu na to, czy postępowanie wszczęte w trybie DostInfPubU na wniosek zakończy się wydaniem decyzji, czy też zakończy się podjęciem stosownej czynności materialno-technicznej, zawsze na każdym etapie zastosowanie mają terminy określone w art. 13 ust. 1 i 2 DostInfPubU. „Ustawa o dostępie do informacji publicznej w swoich założeniach zmierza do szybkiego załatwienia sprawy, upraszczając postępowanie oraz skracając w stosunku do KPA istniejące terminy (…)”; (wyrok NSA z 30.11.2016 r., I OSK 1692/15, Legalis oraz wyroki NSA: z 24.04.2018 r., I OSK 931/16, Legalis; z 25.10.2018 r., I OSK 2921/16, Legalis; z 9.11.2018 r., I OSK 283/17, Legalis).

Ustawodawca określił dwa terminy na załatwienie wniosku o udostępnienie informacji publicznej:

  1. termin określony w dniach – 14 dni (art. 13 ust. 1 DostInfPubU), 
  2. termin określony w miesiącach – 2 miesiące (art. 13 ust. 2 DostInfPubU).

Podstawowym terminem na załatwienie sprawy jest termin 14 dni.

Orzecznictwo
„Organ w terminie wskazanym w art. 13 ust. 1 DostInfPubU obowiązany jest albo odmówić udostępnienia żądanej informacji albo ustalić, że podlega ona udostępnieniu, przy czym dla jej udostępnienia niezbędny jest dodatkowy czas” (wyrok NSA z 7.06.2018 r., I OSK 2245/16, Legalis).

Jeżeli z jakiejś przyczyny nie jest możliwe załatwienie sprawy, podmiot obowiązany ma bezwzględny obowiązek powiadomienia wnioskodawcy o przyczynach opóźnienia, wskazując jednocześnie nowy termin na jej załatwienie. Termin będzie zachowany, jeżeli w ostatnim dniu terminu zostanie do wnioskodawcy wystosowana odpowiedź.

Orzecznictwo
„Dniem udzielenia odpowiedzi na wniosek jest dzień nadania przesyłki pocztowej przez podmiot obowiązany, nie zaś dzień faktycznego doręczenia bądź zapoznania się z tym pismem przez wnioskodawcę. To, że faktyczny odbiór przesyłki pocztowej nastąpił później nie ma związku z opóźnieniem w realizacji wniosku skarżącego, lecz z dokonanym wyborem sposobu przekazania żądanej informacji” (wyrok WSA w Krakowie z 29.06.2018 r., II SAB/Kr 62/18, Legalis).
Orzecznictwo
„Stosownie (…) do art. 13 ust. 2 (…) [DostInfPubU – przyp. Piotr Sitniewski], jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku. Terminy te mają przy tym charakter instrukcyjny” (wyrok NSA z 7.06.2018 r., I OSK 2245/16, Legalis).

Maksymalnym terminem na załatwienie sprawy jest termin liczony w miesiącach. Jest to termin 2-miesięczny określony w art. 13 ust. 2 DostInfPubU: „Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku”.

Czy dla biegu terminów określonych w art. 13 DostInfPubU mają znaczenie nowe regulacje zawarte w art. 15zzr ust. 1 pkt 1) nowelizacji KoronawirusU? 

Zgodnie z omawianą regulacją art. 15 zzr ust. 1 pkt 1) bieg przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Aby tą regulację móc zastosować muszą być spełnione łącznie przynajmniej dwa warunki:

WARUNEK 1 – terminy muszą być przewidziane przepisami prawa administracyjnego.
Ten warunek jest oczywiście spełniony, gdyż mamy do czynienia z typową ustawą prawa administracyjnego materialnego jaką jest DostInfPubU. To, że odnosi się również w pewnym wymierzę do podmiotów nie będących organami władzy publicznej (patrz art. 4 ust. 1 pkt 5 DostInfPubU oraz art. 17 DostInfPubU) nie zmienia faktu, że mamy do czynienia z prawem publicznym, które uszczegóławia konstytucyjne prawo do informacji określone w art. 61 Konst.

WARUNEK 2 – terminy mają dotyczyć takich zachowań, od zachowania których to terminów jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem.
Od samego początku obowiązywania DostInfPubU przewidziana była i nadal jest sądowa kontrola zachowań podmiotów obowiązanych do jej stosowania. Sądowa kontrola procesu realizacji prawa do informacji od 29.12.2011 r. stała się wyłączną domeną sądów administracyjnych. Z tym dniem bowiem weszły w życie przepisy, które uchyliły art. 22 DostInfPubU, przewidujący do tej pory, że w pewnych sytuacjach przy odmowie udostępnienia informacji publicznej sprawę bada sąd cywilny rejonowy. Od 29.12.2011 r. wszelkie sprawy wynikłe ze stosowania ustawy o dostępie do informacji publicznej bada sąd administracyjny, rozpatrując skargi na bezczynność, skargi wydane w toku decyzji II instancji oraz skargi na tzw. inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 PostAdmU.
Natomiast w przypadku gdy podmiot obowiązany do stosowania DostInfPubU wyda decyzję o odmowie udostępnienia informacji publicznej, od decyzji przysługuje prawo do złożenia odwołania do organu II instancji, ewentualnie prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy jeżeli odmawiającym był podmiot nie będący organem władz (patrz. art. 17 ust. 2 DostInfPubU). Wobec powyższego nie ulega wątpliwości, że również warunek 2 jest spełniony.

Jakie zatem w praktyce mają znaczenie dla biegu terminów określonych w art. 13 DostInfPubU mają nowe regulacje zawarte w art. 15zzr ust. 1 pkt 1) nowelizacji KoronawirusU? 

SKUTEK PIERWSZY – zawieszenie rozpoczętego biegu terminu na załatwienie wniosku.
Jeżeli do podmiotu obowiązanego wpłynął wniosek 29 marca lub wcześniej, biegnący termin – wynoszący jak wiemy 14 dni – ulega zawieszeniu na cały czas trwania stanu epidemii. W momencie gdy stan epidemii zostanie zniesiony, bezpośredni dzień po ogłoszeniu zniesienia stanu epidemii, zaczyna się wliczać jako kolejny dzień do brakujących dni terminu jaki rozpoczął swój bieg przed epidemią.

Przykład
Do urzędu 29 marca wpłynął na serwer mailem wniosek o udostępnienie informacji publicznej. 30 i 31 marca to pierwszy i drugi bieg terminu 14 dniowego. 31 marca ogłoszono stan epidemii, ale skutki wynikające z treści art. 15 zzr ust. 1 KoronawirusU należy liczyć od dnia 1 kwietnia (patrz art. 57 §1 KPA). Zatem pozostałe 11 dni na załatwienie wniosku będzie liczone dopiero od dnia po ogłoszeniu zniesienia stanu epidemii (i wraz z tym dniem). Jeżeli przykładowo zniesienie stanu epidemii zostanie ogłoszone 19 maja, to pozostałe 11 dni na załatwienie wniosku obejmuje: w maju dni 20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30. Zatem 30 maja jest ostatnim dniem na załatwienie wniosku. Ale jako, że jest to sobota, termin ulega przedłużeniu do najbliższego dnia pracującego (patrz art. 57 § 4 KPA).
Przykład
Do urzędu 20 marca wpłynął na serwer mailem wniosek o udostępnienie informacji publicznej. 21 marca to pierwszy bieg terminu 14 dniowego. 31 marca ogłoszono stan epidemii, czyli w jedenastym dniu biegu terminu 14 dniowego na załatwienie sprawy. Jeżeli wniosek nie został jeszcze załatwiony, pozostałe 3 dni na załatwienie wniosku będzie liczone dopiero od dnia po ogłoszeniu zniesienia stanu epidemii. Jeżeli przykładowo zniesienie stanu epidemii zostanie ogłoszone 19 maja, to pozostałe 3 dni na załatwienie wniosku obejmie: w maju dni 20,21, i 22 maja jest ostatnim dniem na załatwienie wniosku.

SKUTEK DRUGI – bieg terminu na załatwienie wniosku się nie rozpoczyna.

Przykład
Do urzędu 2 kwietnia (lub każdego innego dnia w trakcie trwania stanu epidemii), wpłynął na serwer mailem wniosek o udostępnienie informacji publicznej. Z racji na fakt, że 31 marca ogłoszono stan epidemii, ale skutki wynikające z treści art. 15 zzr ust. 1 KoronawirusU należy liczyć od dnia 1 kwietnia, bieg terminu na załatwienie wniosku nie rozpoczyna się. Termin nie zaczyna w ogóle biec. Ale zacznie on biec automatycznie po zniesieniu stanu epidemii. Jeżeli przykładowo zniesienie stanu epidemii zostanie ogłoszone 19 maja, to pozostałe 14 dni na załatwienie wniosku obejmie: w maju dni 20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31 maja, oraz 1 i 2 czerwca. 2 czerwca jest ostatnim dniem na załatwienie wniosku.

Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jeden bardzo ważny element.

Ważne
Nie stosujmy tych możliwości o których napisałem powyżej automatycznie dla każdego wniosku o udostępnienie informacji publicznej. Przepisy dają taką możliwość, ale to nie jest obowiązek. Jeżeli organizacyjnie jesteśmy w stanie wniosek zrealizować, realizujmy go niezwłocznie.

Jeżeli natomiast przyjęty zdalny tryb pracy, czy też braki kadrowe wynikłe z obecnej sytuacji, nie pozwalają na przygotowanie kompleksowej odpowiedzi na wniosek, wtedy oczywiście prawo dają takie możliwości, o których pisałem powyżej. Jeżeli wnioski dotyczą podejmowanych działań w ramach walki z epidemią, i nie są zbyt rozbudowane, należy je niezwłocznie realizować. Jeżeli tylko oczywiście organizacyjnie i osobowo jesteśmy w stanie to uczynić.

[1] Pominę w opinii inne regulacje dotyczące innych terminów, gdyż w odniesieniu do DostInfPubU tylko pkt 1) będzie miał zastosowanie.