Do kosztów podatkowych mogą zostać zaliczone należności lub odpisy od tych należności, które uprzednio były zaliczone do przychodów podatkowych. Zatem na oba pytania niestety odpowiedź jest negatywna.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: PDOPrU) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 PDOPrU.
Aby wydatek poniesiony przez podatnika mógł stanowić koszt uzyskania przychodów, muszą zaistnieć łącznie następujące przesłanki:
1) poniesienie przez podatnika,
2) definitywność, tj. bezzwrotność,
3) pozostawanie w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
4) poniesienie w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów,
5) nieznajdowania się w katalogu wymienionym w art. 16 ust. 1 PDOPrU,
6) właściwe udokumentowanie.
Należy też zwrócić uwagę na art. 16 ust. 1 pkt 10 PDOPrU, który wskazuje, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na spłatę innych zobowiązań, w tym z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń.
Organy podatkowe oraz piśmiennictwo podkreślają, że zdefiniowane w tym przepisie wydatki nie stanowią katalogu zamkniętego – tym samym mają charakter przykładowy. W związku z powyższym, nie tylko same zobowiązania z tytułu gwarancji i poręczeń nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów, ale także spłata innych zobowiązań.
Tak też stwierdził Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 25.6.2021 r. (0111-KDIB1-1.4010.149.1.2021.ŚS), w której wskazano, że:
Zasadnym jest przyjęcie, że dyspozycją tego przepisu objęte zostały także te zobowiązania, których obowiązek poniesienia, co do zasady, spoczywa z mocy prawa na innym niż podatnik podmiocie. Świadczy o tym użyte przez ustawodawcę sformułowanie „spłata innych zobowiązań” oraz podkreślenie, że do tej kategorii należy także spłata długów wynikających z poręczeń i gwarancji, a więc instytucji, które z natury swojej stanowią zabezpieczenie cudzego zobowiązania i z których wynika obowiązek zapłaty zobowiązania osoby trzeciej. Do tej grupy należy zatem zaliczyć także spłatę należności za dłużnika.
Podobna konkluzja została przyjęta przez Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej z 6.9.2018 r. (IPPB3/4510-823/15-5/S/18/DP/MS):
Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, należy stwierdzić, że kwoty wydatkowane przez Wnioskodawcę na spłatę hipotek ciążących na gospodarstwie rolnym będącym jego własnością na podstawie aktu notarialnego potwierdzającego jego nabycie stanowi zobowiązanie, za które Wnioskodawca ponosi odpowiedzialność rzeczową jako dłużnik hipoteczny. Odpowiedzialność za te zobowiązanie nabyto razem z własnością nieruchomości. Mając na uwadze fakt, że wraz z nabyciem własności nieruchomości Wnioskodawca przyjął na siebie odpowiedzialność za cudzy dług, zobowiązania hipoteczne należy uznać za zobowiązania o charakterze zbliżonym do wskazanych w art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. b [PDOPrU] zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji. Podmiot spłacający zobowiązania z tytułu kredytów zaciągniętych we własnym imieniu i na własną rzecz – zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a tiret pierwszy [PDOPrU] – ma obowiązek wyłączyć z kosztów uzyskania przychodów kwotę kapitału pożyczki (kredytu). [uzup. Autora]
Jednocześnie sądy administracyjne również zdają się podzielać powyższy pogląd, o czym świadczy przyjęte stanowisko w wyroku WSA w Poznaniu z 20.9.2016 r. (I SA/Po 208/16, Legalis) czy też w wyroku WSA w Warszawie z 12.9.2018 r. (III SA/Wa 3689/17, Legalis).
A zatem zgodnie z podejściem organów podatkowych wydatki na spłatę długu „pierwotnego” są kosztami niepodatkowymi. Tym samym, wedle takiego podejścia, podatnicy nie mają – co do zasady – możliwości odliczenia od swoich przychodów wydatków na spłatę cudzego (często przejętego) zobowiązania, nawet jeśli są w stanie to uzasadnić.
Oznacza to, iż spłata poręczonego zobowiązania nie jest kosztem podatkowym.
Należy też zwrócić uwagę, iż oczekiwany zwrot od podmiotu, któremu uprzednio poręczono, nie spowodował powstawania przychodów. A do przychodów podatkowych mogą być zaliczone jedynie w określonych sytuacjach należności lub odpisy należności tylko w takiej części, jaka była uprzednio zaliczona przez podatnika do przychodów podatkowych. Oznacza to, iż zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25 , 26a i 44 PDOPrU ani należności, ani odpisy należności dotyczących spłaty przez dłużnika za pokrycie jego długu w ramach udzielonego poręczenia nie są kosztem podatkowym.
