Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej (European Financial Reporting Advisory Group, dalej: EFRAG) opracowała dobrowolny standard sprawozdawczości, który może być wykorzystywany przez mikro, małe i średnie jednostki między innymi do monitorowania ich działań w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz do opracowywania danych ESG dla partnerów biznesowych i interesariuszy (tj. banków, inwestorów lub innych przedsiębiorstw w łańcuchu wartości).
Obowiązki i zasady wynikające z VSME
Jeśli przedsiębiorstwo sporządza sprawozdanie w zakresie zrównoważonego rozwoju na potrzeby dużych organizacji lub banków, które wymagają corocznej aktualizacji, powinno je sporządzać corocznie. Natomiast jeżeli przedsiębiorstwo sporządza sprawozdanie finansowe, wówczas sprawozdanie w zakresie zrównoważonego rozwoju powinno sporządzić w tym samym terminie co sprawozdanie finansowe. Warto dodać, że jeżeli nie nastąpiły zmiany w określonych punktach danych w porównaniu z poprzednim rokiem sprawozdawczym, przedsiębiorstwo może wskazać, że nie zaszły żadne zmiany w tym zakresie i zamieścić odniesienie do informacji podanych dla określonego punktu danych w sprawozdaniu z poprzedniego roku.
Standard VSME składa się z dwóch modułów:
- moduł podstawowy – zawiera ujawnienia B1, B2 oraz podstawowe mierniki (B3–B12); moduł ten określa podejście docelowe dla mikrojednostek i stanowi minimalny wymóg dla innych jednostek,
- moduł kompleksowy – określa dodatkowe punkty danych poza ujawnieniami B1–B11, które banki, inwestorzy oraz klienci korporacyjni mogą wymagać od przedsiębiorstwa w uzupełnieniu do modułu podstawowego.
Standard określa wymogi, które mają umożliwić przedsiębiorstwu przekazanie istotnych informacji na temat:
- w jaki sposób przedsiębiorstwo miało i może mieć pozytywny lub negatywny wpływ na ludzi lub środowisko w perspektywie krótko-, średnio- lub długoterminowej; oraz
- w jaki sposób kwestie środowiskowe i społeczne wpłynęły lub mogą wpłynąć na sytuację finansową, wyniki i przepływy pieniężne przedsiębiorstwa w perspektywie krótko-, średnio- lub długoterminowej.
Przedsiębiorstwo powinno zgłaszać informacje, które są istotne, wiarygodne, porównywalne, zrozumiałe i możliwe do zweryfikowania. Przy czym przedsiębiorstwo powinno ujawnić informacje porównawcze za poprzedni rok z wyjątkiem mierników ujawnionych po raz pierwszy. Informacje porównawcze przedsiębiorstwo zgłasza począwszy od drugiego roku prowadzenia sprawozdawczości.
Moduł podstawowy
Na moduł podstawowy składa się 11 podstawowych ujawnień:
1) B1 – informacja czy przedsiębiorstwo wybrało wyłącznie moduł podstawowy czy również kompleksowy, czy pewne ujawnienia są pominięte z uwagi na tajemnicę przedsiębiorstwa, czy raport jest skonsolidowany (uwzględnia spółki zależne); podstawowe informacje dot. liczby pracowników, obrotów przedsiębiorstwa, kodów NACE; czy przedsiębiorstwo otrzymało jakiekolwiek certyfikaty potwierdzające jego zrównoważoną działalność;
2) B2 – informacje odnośnie do praktyk, polityk, inicjatyw oraz celów przedsiębiorstwa z zakresu zrównoważonego rozwoju oraz redukcji negatywnego wpływu w tym zakresie. Praktyki mogą obejmować na przykład działania mające na celu zmniejszenie zużycia wody i energii elektrycznej przez przedsiębiorstwo, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych lub zapobieganie zanieczyszczeniom, jak również inicjatywy mające na celu poprawę bezpieczeństwa produktów, a także bieżące inicjatywy mające na celu poprawę warunków pracy i zapewnienie równego traktowania w miejscu pracy, szkolenia w zakresie zrównoważonego rozwoju dla pracowników jednostki oraz partnerstwa w ramach projektów związanych ze zrównoważonym rozwojem. Natomiast polityki odnoszą się do polityk dotyczących kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem, niezależnie od tego, czy są one publicznie dostępne czy też nie, oraz wszelkie odrębne polityki środowiskowe, społeczne lub dotyczące ładu korporacyjnego odnoszące się do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem. W zakresie B2 mieszczą się również wszelkie przyszłe inicjatywy lub plany perspektywiczne, które są wdrażane w przedsiębiorstwie w związku z kwestiami związanymi ze zrównoważonym rozwojem;
3) B3 – dane z zakresu zużycia energii, emisji z zakresu 1 i 2;
4) B4 – dane z zakresu zanieczyszczeń powietrza, wód i gleby. Jeżeli przedsiębiorstwo ma już obowiązek zgłaszania właściwym organom emisji zanieczyszczeń, lub jeśli zgłasza je dobrowolnie zgodnie z Systemem Zarządzania Środowiskowego, ujawnia zanieczyszczenia, które emituje do powietrza, wody i gleby w ramach własnych operacji, podając odpowiednią ilość dla każdego czynnika zanieczyszczającego. Jeżeli informacje te są już publicznie dostępne, przedsiębiorstwo może alternatywnie zamieścić odniesienie do dokumentu, w którym są one przedstawione, na przykład poprzez podanie odpowiedniego linku URL lub osadzenie hiperłącza;
5) B5 – dane z zakresu bioróżnorodności. Przedsiębiorstwo ujawnia liczbę i powierzchnię (w hektarach) lokalizacji posiadanych, dzierżawionych lub zarządzanych na obszarach wrażliwych pod względem bioróżnorodności lub w ich pobliżu. Może ujawnić mierniki dotyczące sposobu użytkowania gruntów, takie jak:
- całkowite użytkowanie gruntów (w hektarach),
- całkowite powierzchnie nieprzepuszczalne,
- całkowity obszar ukierunkowany na naturę w danej lokalizacji oraz
- całkowity obszar ukierunkowany na naturę poza danym obiektem;
6) B6 – dane z zakresu wykorzystania i poboru wody. Ujawnieniu podlega całkowity pobór wody, tj. ilość wody pobranej w granicach organizacji (lub zakładu). Ponadto przedsiębiorstwo powinno osobno przedstawiać ilość wody pobranej w lokalizacjach znajdujących się na obszarach o znacznym deficycie wody;
7) B7 – dane z zakresu gospodarki cyrkularnej. Firma przedstawia całkowite roczne ilości wytwarzanych odpadów, w podziale na odpady niebezpieczne i odpady inne niż niebezpieczne. całkowite roczne ilości odpadów skierowanych do recyklingu lub ponownego użycia; oraz ujawnia roczny przepływ masy odpowiednich materiałów, które wykorzystuje;
8) B8 – informacje na temat pracowników m.in. liczbę, rodzaje umów, płeć, kraj zatrudnienia.
9) B9 – informacje dotyczące wypadków przy pracy oraz zgonów czy chorób związanych z wykonywaniem pracy;
10) B10 – informacje odnośnie do płac, różnic płacowych w zależności od płci, układów zbiorowych pracy oraz godzin przeznaczonych na przeszkolenie pracowników. W tym zakresie przedsiębiorstwo ujawnia:
- czy pracownicy otrzymują wynagrodzenie w wysokości równej lub wyższej od obowiązującej płacy minimalnej w kraju, w którym przedsiębiorstwo prowadzi działalność, określonej bezpośrednio przez krajowe przepisy dotyczące płacy minimalnej lub w ramach układu zbiorowego pracy,
- dysproporcję płacową między pracownikami płci żeńskiej i męskiej w ujęciu procentowym (przedsiębiorstwo może pominąć to ujawnienie, jeśli liczba jej pracowników nie przekracza 150, przy czym z dniem 7 czerwca 2031 r. próg ten zostanie obniżony do 100 pracowników),
- odsetek pracowników objętych układami zbiorowymi pracy,
- średnią liczbę godzin szkoleniowych w ciągu roku na pracownika w podziale na płeć;
11) B11 – informacje dotyczące wyroków i grzywien w zakresie korupcji i przekupstwa.
Moduł kompleksowy
Moduł kompleksowy zawiera ujawnienia, które w całościowy sposób spełniają potrzeby informacyjne partnerów biznesowych przedsiębiorstwa, takich jak inwestorzy, banki i klienci korporacyjni, uzupełniając ujawnienia uwzględnione w module podstawowym. Ujawnienia te odzwierciedlają obowiązki uczestników rynku finansowego i klientów korporacyjnych wynikające z odpowiednich przepisów. Oprócz tego odzwierciedlają informacje potrzebne partnerom biznesowym do oceny odnoszącego się do przedsiębiorstwa profilu ryzyka dla zrównoważonego rozwoju, np. jako (potencjalnego) dostawcy lub (potencjalnego) pożyczkobiorcy. Moduł ten zawiera 9 ujawnień, które mogą być dodatkowo wymagane przez kontrahentów biznesowych MŚP:
1) C1 – kluczowe elementy składające się na model biznesowy oraz strategię przedsiębiorstwa, m.in. pogrupowane produkty/usługi, kluczowe rynki, relacje biznesowe (np. kluczowi dostawcy, klienci, kanały dystrybucji, konsumenci), oraz czy strategia jest powiązana ze zrównoważonym rozwojem i jeżeli tak – zwięzły opis tych kluczowych elementów;
2) C2 – opis praktyk, polityk i przyszłych inicjatyw w zakresie przejścia na gospodarkę zrównoważoną, przedsiębiorstwo może wskazać ewentualny najwyższy szczebel w swojej organizacji odpowiedzialny za ich wdrożenie;
3) C3 – cele z zakresu redukcji emisji, mogące obejmować także emisje z zakresu 3. wartościach bezwzględnych dla emisji z zakresu 1 i 2. Jeżeli przedsiębiorstwo ustanowiło cele redukcji emisji gazów cieplarnianych z zakresu 3, podaje cele dla znaczących emisji z zakresu 3. W szczególności podaje:
- rok, którego dotyczy cel, wraz z odpowiadającą mu wartością,
- rok bazowy wraz z odpowiadającą mu wartością,
- jednostki, w jakich zostały wyrażone cele,
- udział emisji z zakresu 1, zakresu 2 oraz – jeśli ujawniono – zakresu 3, którego dotyczy cel,
- wykaz głównych działań, które zamierza wdrożyć, aby osiągnąć swoje cele;
Jeżeli przedsiębiorstwo prowadzi działalność w sektorach o znacznym oddziaływaniu na klimat i przyjęło plan transformacji na potrzeby łagodzenia zmiany klimatu, może przekazać informacje na ten temat, w tym wyjaśnienie, w jaki sposób przyczynia się on do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jeżeli Przedsiębiorstwo prowadzi działalność w sektorach o znacznym oddziaływaniu na klimat i nie ma planu transformacji na potrzeby łagodzenia zmiany klimatu, wskazuje, czy przyjmie taki plan transformacji, a jeśli tak, kiedy to nastąpi;
4) C4 – ryzyka klimatyczne m.in. ich opis, w jaki sposób została dokonana ocena ekspozycji na nie, również w ramach łańcucha wartości, oraz czy przedsiębiorstwo podjęło działania na rzecz adaptacji do zmian klimatu. Przedsiębiorstwo może zidentyfikować zagrożenia związane z klimatem i zdarzenia dotyczące przejścia związanego z klimatem, powodujące poważne ryzyka związane z klimatem, które jej dotyczą. W takim przypadku przedsiębiorstwo:
- zwięźle opisuje takie zagrożenia związane z klimatem i zdarzenia dotyczące przejścia związanego z klimatem,
- ujawnia, w jaki sposób oceniła narażenie i wrażliwość swoich aktywów, działań i łańcucha wartości na te zagrożenia i zdarzenia dotyczące przejścia,
- ujawnia perspektywy czasowe odnoszące się do wszelkich zidentyfikowanych zagrożeń związanych z klimatem i zdarzeń dotyczących przejścia,
- ujawnia, czy podjęło działania mające na celu przystosowanie się do zmiany klimatu w odniesieniu do wszelkich zagrożeń związanych z klimatem i zdarzeń dotyczących przejścia.
5) C5 – jeżeli przedsiębiorstwo zatrudnia 50 lub więcej pracowników, powinno ujawnić informacje na temat stosunku płci pracowników na szczeblu zarządczym oraz osób samozatrudnionych pracujących wyłącznie dla danego przedsiębiorstwa,
6) C6 – informacje dotyczące polityk oraz procesów z zakresu praw człowieka, związanych m.in. z pracą nieletnich, pracą przymusową, dyskryminacją,
7) C7 – czy przedsiębiorstwo ma potwierdzone zdarzenia związane z łamaniem praw człowieka i jakie działania podjęło aby to zaadresować,
8) C8 – przychody z pewnych sektorów oraz wykluczenie z unijnych wskaźników referencyjnych, w tym informacje nt. broni kontrowersyjnej, uprawy i produkcji tytoniu, działalności z sektora paliw kopalnych, oraz produkcji chemicznej (jeżeli przedsiębiorstwo jest producentem pestycydów i innych produktów agrochemicznych);
9) C9 – różnorodność płci w radach nadzorczych. Jeśli przedsiębiorstwo posiada organ zarządzający, ujawnia powiązany wskaźnik jego zróżnicowania pod względem płci.
