Kwota z tytułu odszkodowania dla byłego pracownika jest co prawda przychodem ze stosunku pracy, ale zwolnionym ze składek na ZUS. Niemniej jednak, wydaje się, że kwota ta podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Przy czym jeżeli z treści ugody nie wynika wyraźnie, że umówiona kwota oznacza wartość netto (bezpośrednio dla pracownika), należy uznać, że jest to kwota brutto i od niej należałoby ustalić zaliczkę na podatek.

Kup Legalisa Księgowość Kadry Biznes online i uzyskaj natychmiastowy dostęp! Sprawdź

Brutto czy netto

W prawie pracy, podatkowym oraz cywilnym ustawodawca nie używa określeń brutto-netto w kontekście różnych rodzajów należności czy świadczeń. Są to pojęcia potoczne. Ponieważ jednak podatek dochodowy oraz składki ubezpieczeniowe to również część należności, należy rozumieć ją jako całość, bez odrywania części stanowiącej daniny publicznoprawne. Zatem, treść ugody powinna być precyzyjna i zawierać zastrzeżenie, że umówiona kwota to kwota „na rękę” (netto). Jeśli takiego zapisu nie ma, należy przyjąć, że jest to świadczenie brutto.

Podatek dochodowy

Przystępując do określenia obowiązków płatnika związanych z wypłatą odszkodowania na podstawie zawartej ugody sądowej należy zauważyć, że każde odszkodowanie ma za zadanie wyrównanie szkody w majątku, utraconych korzyści lub szkody poczynionej na osobie (zadośćuczynienie). Odszkodowanie stanowi zawsze przychód, gdyż otrzymujący je powiększa w ten sposób swój majątek, uzyskuje przysporzenie majątkowe. Warunkiem otrzymania każdego odszkodowania jest bowiem zdarzenie, w wyniku którego dana osoba doznała określonego uszczerbku. Nikt nie otrzyma odszkodowania, jeśli wcześniej nie zaszła przesłanka powodująca możliwość ubiegania się o nie.

Zgodnie z przepisami ustawy o PIT istnieją zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie niektórych odszkodowań, wynikających m.in. z art. 21 ust. 1 pkt 3 i pkt 3b ustawy o PIT.

Zwolnione z podatku dochodowego są:

  1. otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy, z wyjątkiem m.in. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę, odprawa ekonomicznych, a także odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe;
  2. inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
    • otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
    • dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Jeśli chodzi o odszkodowania wymienione w pkt 1, organy podatkowe wyjaśniają, że odszkodowanie wypłacone na mocy ugody sądowej nie korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego, jeśli wypłacona kwota ma charakter umowny i wynika z ustaleń między stronami. Zwolnienie to dotyczy jedynie odszkodowań określonych bezpośrednio przez przepisy prawa pracy lub związanych z układami zbiorowymi pracy. Odszkodowanie wynikające z ugody, a nie z bezpośrednich przepisów, nie kwalifikuje się do zwolnienia. W przypadku odszkodowań wymienionych w pkt 2, należy zauważyć, że wyłączone ze zwolnienia są odszkodowania, które mają rekompensować pracownikowi utracone w wyniku rozwiązania umowy o pracę, spodziewane korzyści w postaci wynagrodzenia za pracę. Takie odszkodowanie nie pokrywa jedynie rzeczywistej straty, ale dotyczy utraconego zysku. Zatem nie są zwolnione z podatku odszkodowania, których celem jest uzyskanie przysporzenia, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono szkody. W takim przypadku następuje faktyczny przyrost majątku, ponieważ dochodzi do otrzymania określonego przysporzenia po raz pierwszy. Natomiast zwolnione są odszkodowania, które jedynie pokrywają rzeczywistą szkodę lub uszczerbek w majątku. Podsumowując, jeśli odszkodowanie wynika z ugody zawartej przed sądem, ale dotyczy utraconego zysku i nie odpowiada jedynie wysokości odszkodowania przewidzianego wprost przez Kodeks pracy (np. art. 471 czy art. 56 Kodeksu pracy), to nie podlega ono zwolnieniu z podatku dochodowego. Stanowi w takim przypadku przychód, który podlega opodatkowaniu.

Składki ZUS

Podstawy wymiaru składek na ZUS nie obejmują odpraw, odszkodowań i rekompensat wypłacanych pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym w przypadku rozwiązania umowy o pracę z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy, rozwiązania umowy bez wypowiedzenia, skrócenia okresu wypowiedzenia, niewydania świadectwa pracy w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Płatnik nie odprowadza składek ani od wypłat obowiązkowych, które zwolniony pracownik otrzymuje na podstawie przepisów prawa, ani od wypłat wynikających z układu zbiorowego pracy, statutu, regulaminu wynagradzania lub umowy indywidualnej z pracownikiem. Nie ma również znaczenia, czy kwota została przyznana na podstawie wyroku, czy ugody sądowej. Warunkiem koniecznym do wyłączenia odpraw, odszkodowań i rekompensat z podstawy wymiaru składek jest ścisły związek tych świadczeń z wygaśnięciem lub rozwiązaniem stosunku pracy.

Szkolenia z zakresu prawa pracy – aktualna lista szkoleń Sprawdź