Profilaktyczne badania lekarskie zawieszone w czasie pandemii koronawirusa

Takie propozycje przedstawił Główny Inspektor Pracy (GIP) w piśmie z 16.3.2020 r. skierowanym do okręgowych inspektorów pracy (znak: GIP-GNN.50.2.2020.1), którego treść zamieszczamy w całości poniżej. Ani okręgowi inspektorzy pracy, ani pracodawcy nie muszą się do nich stosować, bo nie mają one charakteru wiążącego. Jest jednak mało prawdopodobne, aby w stanie zagrożenia epidemicznego zalecenia GIP nie były respektowane.

Zakazy dopuszczania do pracy

GIP odniósł się w swoim stanowisku do badań wstępnych, których wykonanie jest konieczne do podjęcia pracy przez nowozatrudnionego. Zaproponował utrzymanie bezwzględnego zakazu dopuszczania do pracy pracowników bez orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy, które jest wystawiane po takich badaniach (art. 229 § 4 KP). Zatem w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego COVID-19 (tzw. koronowirus) w zasadzie wstrzymane jest przyjmowanie nowych osób na etaty. Bez orzeczenia lekarskiego nie mogą one bowiem rozpocząć pracy.

Stanowisko GIP milczy w sprawie badań kontrolnych, którym pracownik powinien się poddać po chorobie trwającej dłużej niż 30 dni, aby ustalić jego zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku (art. 229 § 2 zd. 2 KP). Oznacza to, że pracodawcy nie wolno go dopuścić do pracy do czasu wykonania takich badań i przedłożenia zaświadczenia o możliwości powrotu do wykonywania zadań służbowych (art. 229 § 4 KP).

Praca mimo braku orzeczenia

Zupełnie inne skutki ma opinia GIP w kwestii badań okresowych. Wynika z niej, że pracodawca ma obowiązek wystawić skierowanie na takie badanie przed upływem ważności orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do pracy, wydanego po poprzednich badaniach. Ma też prawo pozwolić pracownikowi pracować, mimo ich niezrealizowania. Pracownik powinien bowiem powstrzymać się z wykonaniem takich badań do czasu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego koronawirusem.

Takie zalecenia jednoznacznie sugerują, że pracodawcy, który się do nich zastosuje, nie grożą żadne konsekwencje za naruszenie przepisów bhp w związku z brakiem przeprowadzenia badań okresowych. Pracodawca powinien być jednak ostrożny, zwłaszcza z uwagi na możliwość wystąpienia wypadku przy pracy. Byłoby więc dobrze, aby podejmował działania minimalizujące możliwość jego wystąpienia.

Szkolenia BHP w trybie on-line

Stan zagrożenia epidemicznego koronowirusem wywołał także problemy ze szkoleniami BHP pracowników. Z tego powodu GIP zaproponował w swoim piśmie, aby z użyciem środków komunikacji elektronicznej były prowadzone:

GIP wykluczył natomiast zdalny instruktaż stanowiskowy przeprowadzany przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych.

Stanowisko GIP w całości

GŁÓWNY INSPEKTOR PRACY
Wiesław Łyszczek ,Warszawa, 2020-03-16; UNP:GIP-20-19263; GIP-GNN.50.2.2020.1

Pani/Pan Okręgowy Inspektor Pracy – wszyscy –

dotyczy: stanowiska Głównego Inspektora Pracy w sprawie obowiązku terminowego kierowania pracowników na profilaktyczne badania lekarskie oraz terminowego przeprowadzania szkoleń w dziedzinie bhp

Stanowisko Głównego Inspektora Pracy w zakresie: obowiązku terminowego kierowania pracowników na profilaktyczne badania lekarskie oraz obowiązku terminowego przeprowadzania szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

Mając na względzie sytuację epidemiologiczną w Polsce i opublikowanie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r., poz. 433 ze zm.), jak również pismo otrzymane z Ministerstwa Zdrowia z 12 marca br., znak »ZPM.6131.5.2020.MS dotyczące wykonywania badań profilaktycznych pracowników, wynikających z art. 229 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r., poz. 1040 ze zm.) proponuję:

1. zawieszenie obowiązku przeprowadzania okresowych badań lekarskich pracowników do czasu odwołania zagrożenia epidemiologicznego ze strony wirusa SARS-CoV-2, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązku wystawienia skierowania na okresowe badania lekarskie w terminach wynikających z orzeczeń lekarskich określających brak przeciwwskazań do pracy, otrzymanych przez pracowników podczas poprzednich badań profilaktycznych. Terminowe wystawienie skierowania będzie potwierdzeniem gotowości pracodawcy do wypełnienia obowiązku określonego w art. 229 Kodeksu pracy. Pracownicy powinni zostać zobowiązani do niezwłocznego udania się do jednostki medycyny pracy, z którą przedsiębiorstwo ma podpisaną umowę o świadczenie usług w zakresie profilaktycznej opieki lekarskiej nad pracownikami, po odwołaniu zagrożenia epidemiologicznego; 
2. utrzymanie obowiązku niedopuszczania do pracy pracowników bez orzeczenia lekarskiego, określającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku pracy, otrzymywanego przez pracownika podczas wstępnych profilaktycznych badań lekarskich; 
3. dopuszczenie możliwości przeprowadzania instruktażu ogólnego w formie samokształcenia kierowanego lub seminarium (o czasie trwania min. 3 h lekcyjne). W szczególności z użyciem środków komunikacji elektronicznej, wykorzystujących możliwość przesyłania obrazu i dźwięku (on-line). Pracownicy powinni otrzymać (np. pocztą elektroniczną) komplet niezbędnych materiałów umożliwiających im zaznajomienie się z: podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminie pracy, przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy, zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku; 
4. dopuszczenie możliwości przeprowadzania szkoleń okresowych pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych w formie samokształcenia kierowanego lub seminarium (o czasie trwania min. 8 h lekcyjnych). W szczególności z użyciem środków komunikacji elektronicznej, wykorzystujących możliwość przesyłania obrazu i dźwięku (on-line). Pracownicy powinni otrzymać (np. pocztą elektroniczna) komplet niezbędnych materiałów do zaktualizowania i uzupełnienia swojej wiedzy i umiejętności z zakresu przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z wykonywaną pracą, zagrożeń związanych z wykonywaną pracą oraz metod ochrony przed tymi zagrożeniami, postępowania w razie wypadku i w sytuacjach zagrożeń. 
5. przeprowadzanie egzaminu sprawdzającego przyswojenie przez uczestnika szkolenia okresowego wiedzy objętej programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, kończącego szkolenie okresowe, niezwłocznie po odwołaniu zagrożenia epidemiologicznego ze strony wirusa SARS-CoV-2; 
6. utrzymanie obowiązku przeprowadzania instruktażu stanowiskowego zgodnie z § 11 rozporządzenia Ministra Gospodarki I Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych; pracownika przenoszonego na takie stanowisko oraz ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu lub studenta odbywającego praktykę studencką. 

Działania pracodawców przeprowadzane zgodnie z powyższymi propozycjami nie powinny obniżyć poziomu bezpieczeństwa pracy pracowników, a jednocześnie pozwolą zminimalizować ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się koronawirusa COVID-19.

Apeluję jednocześnie do osób odpowiedzialnych za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy o zwrócenie szczególnej uwagi na te miejsca i stanowiska pracy, na których występuje szczególnie duże ryzyko wystąpienia wypadku przy pracy, by pracownicy wykonujący swoje zadania, pomimo zaistniałej sytuacji epidemiologicznej, mogli bezpiecznie i w zdrowiu wrócić do swoich rodzin i domów.