1. Istota umowy toolingu
Umowa toolingu jest rodzajem umowy nienazwanej, funkcjonującej w polskim obrocie prawnym. Polega na udostępnieniu przez jedną stronę (zamawiającego) drugiej stronie (wykonawcy) środków trwałych lub innych przedmiotów, które będą niezbędne do wykonania określonych działań, takich jak świadczenie usług na rzecz zamawiającego. Co do zasady umowa ta jest zawierana między podmiotami, które już współpracują, a to rozwiązanie ma pomóc obu stronom zoptymalizować ponoszone koszty. Do kluczowych elementów umowy można zaliczyć uregulowania związane z:
1) udostępnieniem przedmiotu umowy,
2) obowiązkiem ponoszenia przez użytkownika kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem sprzętu,
3) określeniem możliwości korzystania z przekazanego sprzętu, tj. ograniczenie do korzystania w celu realizacji umowy z zamawiającym.
Powyższe elementy są istotne z punktu widzenia podatkowego, bowiem odpowiednie ukształtowanie umowy pozwoli na ograniczenie ryzyka odmiennego zakwalifikowania relacji biznesowych, a tym samym ryzyka konieczności opodatkowania wykonywanych czynności.
2. Konsekwencje podatkowe
Umowa toolingu z punktu widzenia podatkowego jest korzystnym rozwiązaniem dla obu stron.
2.1. Podatek dochodowy
Po pierwsze, w przypadku takiej umowy nie wystąpi nieodpłatne świadczenie w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: PDOFizU). Jest to o tyle istotne, bowiem w przepisach PDOFizU ustawodawca wskazuje, że nieodpłatne świadczenia stanowią przychód, który podlega opodatkowaniu. W umowie toolingu brak przesłanki nieodpłatności – obie strony uzyskują bowiem świadczenia. Podmiot zamawiający otrzymuje usługę lub towar, który jest przedmiotem umowy zobowiązaniowej między stronami, natomiast wykonawca otrzymuje możliwość korzystania ze środków trwałych zamawiającego (samochodu osobowego), niezbędnych do prawidłowego wykonania umowy. Brak jest zatem najważniejszej cechy świadczenia, która powoduje jego opodatkowanie na podstawie art. 11 ust. 1 PDOFizU – czyli nieodpłatności.
Jednocześnie właściciel samochodu będącego przedmiotem umowy toolingu (zamawiający) ma prawo do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od tego auta, które jest udostępniane wykonawcy. Co prawda art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c PDOFizU wskazuje, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oddanych do nieodpłatnego używania – za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania, jednak trzeba zwrócić uwagę, iż – jak już wyżej wspomniano – świadczenie udostępnienia samochodu nie ma cechy nieodpłatności. W związku z tym dokonywane przez właściciela samochodu odpisy amortyzacyjne mogą stanowić koszt uzyskania przychodu w jego działalności gospodarczej.
Kolejną kwestią w zakresie podatku dochodowego są wydatki eksploatacyjne związane z samochodem będącym przedmiotem umowy toolingu. Przepisy PDOFizU wskazują, że kosztami uzyskania przychodów może być 75% poniesionych wydatków z tytułu kosztów używania samochodu osobowego innego niż stanowiącego własność podatnika a niebędącego majątkiem firmowym, na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Ponadto, kosztem uzyskania przychodu mogą być wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodu albo zachowania lub zabezpieczenia jego źródła. Jeśli umowa toolingu przewiduje, iż wszelkie koszty związane z eksploatacją samochodu osobowego, jak koszty paliwa, serwisu, niezbędnych napraw, będą ponoszone przez stronę, której auto jest udostępniane, a ponadto wydatki te będą spełniać definicję kosztów uzyskania przychodu, to nie ma przeciwwskazań, by wykonawca jako takie je potraktował – z ograniczeniem procentowym określonym w PDOFizU, jeśli auto służy również do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą.
2.2. Podatek od towarów i usług
Umowa toolingu przynosi korzyści nie tylko w podatku dochodowym, ale również w podatku od towarów i usług. Zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych, taka umowa nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Wykonawca nie dokonuje dostawy towarów, ponieważ powstają one przy użyciu środków trwałych należących do zamawiającego. Podobnie jest w przypadku świadczenia usług w przypadku przekazania środka trwałego, którego celem jest zrealizowanie usługi na rzecz właściciela tego środka. Przepis art. 8 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług wskazuje, że za odpłatne świadczenie usług uważa się również nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika – w przypadku toolingu przepis ten nie znajdzie zastosowania z uwagi na brak nieodpłatności, jak i cel, jakim w tym przypadku jest działalność gospodarcza zamawiającego.
Można zatem stwierdzić – w ślad za organami podatkowymi – że umowa toolingu nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
3. Podsumowanie
Tooling nie jest nowym rozwiązaniem, ponieważ już od dłuższego czasu funkcjonuje w obrocie prawnym, jednak wydaje się, że niewiele osób zdaje sobie sprawę z korzyści, jakie niesie zawarcie takiej umowy. Aktualnie organy podatkowe wydają pozytywne dla podatników interpretacje w tym zakresie, dlatego warto korzystać z tego rozwiązania, zwłaszcza że nie wiadomo, czy stanowisko fiskusa za jakiś czas nie ulegnie zmianie.
