Wolontariat pracowniczy zyskuje na popularności. Wielu pracodawców – z pobudek altruistycznych ale również na pewno w powiązaniu z chęcią pokazania zaangażowania w projekty społeczne, w działania lokalnych społeczności, pomoc organizacjom pozarządowym, itp. – organizuje działania na rzecz różnego rodzaju projektów, organizacji. Tego rodzaju działania są promowane także przez podmioty publiczne. Odniesiono się do tego np. w serwisie służby cywilnej: „Chcesz zrobić coś pożytecznego dla innych, ale nie wiesz, jak się do tego zabrać? Chcesz pomóc innym, ale sam nie dasz rady? Możesz zaangażować się w wolontariat pracowniczy. Jest to inicjatywa pracowników, ale pracodawca może ją wspierać na różne sposoby. Cel i rodzaj pomocy mogą być dowolne. Warunkiem jest, aby pracownicy urzędu angażowali się w wybrany projekt dobrowolnie, nieodpłatnie i poza godzinami pracy”. I dalej: „Pracodawca może popierać pomysły pracowników, np. promując je lub wspierając organizacyjnie. Pracodawca może np.:

  • udostępnić pomieszczenie, gdzie pracownicy, którzy zaangażowali się w wolontariat spotykaliby się, organizowali zbiórki darów itp.,
  • przekazać niewykorzystywane w urzędzie materiały (np. kartony do pakowania).

Informacje o działaniach wolontariackich można publikować w intranecie, zamieszczać na tablicach ogłoszeniowych, przekazywać na spotkaniach z pracownikami”.

Przepisy Kodeksu pracy, jak też zawarte w innych aktach prawnych w żaden sposób nie odnoszą się do wolontariatu pracowniczego.

Kup Legalisa Księgowość Kadry Biznes online i uzyskaj natychmiastowy dostęp! Sprawdź

Dobrowolność wolontariatu

Kwestią, która dla wszystkich musi być w pełni jasna jest całkowita dobrowolność wolontariatu dla pracowników. Pracodawca może wybrać pewien projekt (projekty), organizację itp., które będzie pomagał wspierać. Może zachęcać do tego pracowników ale w żadnym razie nie może przyjąć ani obowiązku uczestnictwa w wolontariacie, ani też kreować atmosfery nacisków, budować sytuacji, w której nie podejmowanie działań wolontariackich przez poszczególnych pracowników spotyka się z negatywną reakcją jego lub współpracowników. Natomiast w razie powstawania atmosfery nacisku lub wykluczenia osób nie uczestniczących w wolontariacie powinien niezwłocznie podjąć odpowiednie działania – takie zjawisko może być np. mobbingiem lub prowadzić do mobbingu.

Inicjując wolontariat pracowniczy pracodawca powinien zwrócić szczególną uwagę na cel danego projektu, przedsięwzięcia. Nie powinien być związany ze sferą religijną, przekonań. Należy pamiętać o różnych poglądach pracowników.

Czas pracy

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 Kodeksu pracy).

Jak wynika z przytoczonej definicji, czasem pracy w rozumieniu Kodeksu pracy nie jest jedynie czas wykonywania efektywnie pracy, ale wszelki czas (poza wyjątkami ściśle wynikającymi z przepisów, jak np. czas dyżuru), w trakcie którego pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy.

Czasem pracy jest okres spełniający łącznie następujące warunki:

  • pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy i
  • przebywa w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy i
  • okres ten przypada na rozkładowe godziny pracy pracownika lub wykracza poza te godziny, o ile spełnione są warunki do uznania, że jest to praca w godzinach nadliczbowych.

Pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy gdy cechuje się gotowością do wykonywania pracy. Jest to stan, w którym pracownik może wykonywać pracę znajdując się w stanie psychofizycznym umożliwiającym to. Obejmuje to zarówno faktyczną możliwość, jak też zamiar wykonywania pracy.

Stan gotowości do pracy wykluczają np.:

  • wykonywanie zajęć wyłączających możliwość pracy na rzecz pracodawcy (np. uczestnictwo podczas krótkotrwałego przestoju w imprezie sportowej w oddalonej o kilkaset kilometrów od zakładu pracy miejscowości). Nie w każdej jednak sytuacji i nie zawsze inne zajęcie w czasie, gdy pracownik powinien pozostawać w gotowości do pracy istnienie tego stanu wykluczają;
  • stan psychofizyczny uniemożliwiający wykonywanie pracy – najczęściej będzie to choroba (w jej przypadku pracownik nie może oczywiście ponosić ujemnych konsekwencji braku gotowości do pracy) ale wpływ alkoholu czy środków odurzających.

Wolontariat a czas pracy

Wolontariat pracowniczy nie jest związany z realizowaniem obowiązków służbowych. Jeżeli byłoby inaczej to mielibyśmy do czynienia z zatrudnieniem do realizacji określonych prac i w sposób oczywisty ich czas byłby czasem pracy. Nie byłoby także mowy o dobrowolności wolontariatu – zakresem dobrowolności objęte byłby oczywiście samo podjęcie zatrudnienia i pozostawanie w nim ale realizacja samych zadań byłaby już wynikiem obowiązującego pracownika rodzaju pracy i poleceń służbowych.

Ważne

Czas poświęcony na wolontariat nie stanowi czasu pracy.

Czy jednak pracodawca może w regulacjach wewnętrznych uregulować to inaczej i wskazać np., że wykonywanie prac w ramach wolontariatu pracowniczego w godzinach pracy stanowi czas pracy, a poza godzinami pracy jest traktowane jako praca w godzinach nadliczbowych lub dniach wolnych od pracy? Przyjęcie takiej możliwości – w różnych zakresie – pojawia się dosyć często w publikacjach na ten temat.

Można powiedzieć, że byłoby to działanie na rzecz pracowników. W rzeczywistości byłoby jednak działaniem na rzecz wspierania przez pracodawcę przyjętego w ramach wolontariatu celu. Nie kwestionując oczywiście społecznie istotnej roli podejmowana działań z pobudek altruistycznych i ich wspierania przez pracodawców należy ponownie podkreślić, że wolontariat nie jest realizacją obowiązków służbowych. Zaliczanie czasu działań wolontariackich do czasu pracy tworzyć zaś będzie wrażenie realizowania go właśnie w ramach pozostawania w dyspozycji pracodawcy. Takie zaliczanie byłoby bowiem sprzeczne z definicją czasu pracy nakierowaną na stan gotowości do wykonywania pracy wynikającej z stosunku pracy, na rzecz pracodawcy a nie do wykonywania jakichkolwiek działań na rzecz podmiotów zewnętrznych.

Dlatego też – w ocenie autora – wspieranie działań wolontariackich powinno się raczej opierać na udzielaniu zwolnień od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w razie wykonywania go w godzinach pracy lub na przyznaniu takiego zwolnienia w związku z realizacją tych działań poza godzinami pracy lub w dniach wolnych od pracy. Nie stanowiłoby to zrównania wolontariatu z czasem pracy i w konsekwencji nie prowadziłoby do rozliczania go jako czasu pracy.

Przyjęcie ponadto „zaliczalności” wolontariatu do czasu pracy w przepisach wewnętrznych tworzyłoby ogromny problem z możliwością podejmowania wolontariatu pracowniczego przez osoby, które nie mogą pracować w godzinach nadliczbowych lub są objęte ograniczenie maksymalnej liczby godzin pracy na dobę lub w tygodniu.

Szkolenia z zakresu prawa pracy – aktualna lista szkoleń Sprawdź