W Dz.U. z 2019 r. pod poz. 273 opublikowano Ustawę z 31.1.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (dalej: nowelizacja).
Zmiany wprowadzono w ustawie z 5.1.2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 754 ze zm.; dalej: KodeksWyb). Dotyczą one m.in. obwodowych komisji wyborczych. Oto niektóre z nich.
W słowniczku kodeksu, czyli w art. 15 pkt 13 KodeksWyb, zapisano, że przez obwodową komisję wyborczą należy rozumieć odpowiednio:
1) obwodową komisję wyborczą, o której mowa w art. 181a § 1 pkt 1 KodeksWyb, lub
2) obwodową komisję wyborczą ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie albo obwodową komisję wyborczą ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie, o których mowa w art. 181a § 1 pkt 2 KodeksWyb.
Chodzi tu o zmienione nowelizacją przepisy art. 181a § 1 pkt 1 i 2, zgodnie z którymi w każdym obwodzie głosowania powołuje się:
1) obwodową komisję wyborczą – w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej, w wyborach do Parlamentu Europejskiego w RP oraz w wyborach uzupełniających do Senatu, a także w przeprowadzanych w toku kadencji wyborach do organów JST, z wyłączeniem wyborów ponownych do organów tych jednostek;
2) obwodową komisję wyborczą ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie i obwodową komisję wyborczą ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie – w wyborach do organów JST przeprowadzanych w związku z zakończeniem kadencji rad oraz w wyborach ponownych do organów tych jednostek.
W skład każdej obwodowej komisji wyborczej powołuje się (art. 182 § 1a KodeksWyb):
- 7 osób w obwodach głosowania do 1000 mieszkańców;
- 9 osób w obwodach głosowania od 1001 do 2000 mieszkańców;
- 11 osób w obwodach głosowania od 2001 do 3000 mieszkańców;
- 13 osób w obwodach głosowania powyżej 3000 mieszkańców.
Natomiast zgodnie z nowym brzmieniem § 2 art. 182 KodeksWyb, obwodową komisję wyborczą powołuje się spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych lub upoważnione przez nich osoby:
1) w liczbie nie mniejszej niż 2/3 ustawowego składu komisji – po jednej osobie zgłoszonej przez każdego z pełnomocników wyborczych reprezentujących komitety wyborcze utworzone przez partie polityczne bądź koalicje partii politycznych, z których list odpowiednio w ostatnich wyborach: wybrano radnych do sejmiku województwa, z tym że kandydatów można zgłaszać tylko na obszarze województwa, na terenie którego komitet wyborczy wprowadził w ostatnich wyborach radnych do sejmiku województwa, albo wybrano posłów do Sejmu; jeżeli liczba takich komitetów wyborczych jest mniejsza niż 2/3 ustawowego składu komisji, prawo wskazania dodatkowej osoby mają pełnomocnicy komitetów wyborczych, o których mowa niżej (przed zmianą chodziło o powoływanie do komisji 9 osób spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych lub upoważnione przez nich osoby w liczbie nie mniejszej niż 6 osób);
2) po jednej osobie zgłoszonej przez każdego z pełnomocników wyborczych reprezentujących pozostałe komitety wyborcze.
Natomiast w przypadku, gdyby liczba członków komisji powołanych w ten sposób okazała się mniejsza niż ustawowy skład liczbowy komisji, pozostałych kandydatów do składu komisji wyłania się w drodze publicznego losowania prowadzonego przez komisarza wyborczego na zasadach określonych w art. 182 § 7 KodeksWyb.
Wprowadzono do art. 182 KodeksWyb nowe § 8b i 8C, zgodnie z którymi komisarz wyborczy:
1) uzupełnia skład komisji – jeżeli liczba zgłoszonych kandydatów jest mniejsza niż minimalny skład liczbowy obwodowej komisji wyborczej,
2) może uzupełnić skład komisji – jeżeli liczba zgłoszonych kandydatów jest mniejsza niż ustawowy skład liczbowy obwodowej komisji wyborczej
– spośród wyborców spełniających warunek, że dana osoba musi mieć ukończone 18 lat najpóźniej w dniu dokonania zgłoszenia oraz może zostać zgłoszona do komisji na obszarze województwa, w którym stale zamieszkuje. Przy czym, zgłoszenie do składu obwodowej komisji wyborczej następuje po uzyskaniu zgody osoby, której ma dotyczyć. Wyborcy ci mogą zgłaszać swoje kandydatury komisarzowi wyborczemu.
Komisarz wyborczy odwołuje członka obwodowej komisji wyborczej w przypadku nieuczestniczenia w pracach komisji bez usprawiedliwienia lub podejmowania działań sprzecznych z prawem lub w przypadku niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków przez członka komisji (art. 184 § 2 KodeksWyb). Przed zmianą komisarz wyborczy odwoływał członka obwodowej komisji wyborczej tylko w przypadku nieuczestniczenia w pracach komisji bez usprawiedliwienia lub podejmowania działań sprzecznych z prawem.
Ponadto, trzydniowe terminy wnoszenia niektórych odwołań i skarg skrócono do 2 dni (patrz: art. 218 § 2, art. 404 § 1, art. 405 § 1 KodeksWyb).
Warto też wspomnieć, że zgodnie z art. 218 § 3 i 4 KodeksWyb, na postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej (PKW) przysługuje prawo wniesienia skargi do Sądu Najwyższego (SN) w terminie 2 dni od daty podania tego postanowienia do publicznej wiadomości. SN rozpatruje skargę w składzie 3 sędziów, w postępowaniu nieprocesowym, i wydaje orzeczenie w sprawie skargi w terminie 2 dni. Od orzeczenia SN nie przysługuje środek prawny. Orzeczenie doręcza się osobie zgłaszającej listę, PKW oraz okręgowej komisji wyborczej. Jeżeli PKW lub SN uzna odpowiednio odwołanie lub skargę za zasadne, okręgowa komisja wyborcza niezwłocznie rejestruje listę kandydatów w zakresie wskazanym w postanowieniu PKW lub orzeczeniu SN.
Ponadto, zgodnie z nowym brzmieniem art. 11 § 2 pkt 1 KodeksWyb, prawa wybieralności w wyborach osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, z tym że w przypadku wyborów wójta, skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Przepis ten, w tym brzmieniu, nie dotyczy skazania prawomocnym wyrokiem przed 13.2.2019 r. osób pełniących w tym dniu funkcji wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, na karę inną niż pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe (art. 4 nowelizacji).
