Taki obowiązek nakłada na płatników składek i osoby fizyczne zlecające dzieła art. 22 tarczy antykryzysowej, czyli ustawy z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568). Zmienia on bowiem kilka regulacji ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266 ze zm.; dalej: SysUbSpołU), które zaczną obowiązywać od 1.1.2021 r.

Krąg podmiotowy

Według dodanego do art. 36 ust. 17 SysUbSpołU, obowiązek informacyjny będzie dotyczył każdej umowy o dzieło zawieranej z osobą, która:

  • nie pozostaje w stosunku pracy, tj. nie jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę,
  • nie świadczy pracy w ramach umowy o dzieło na rzecz pracodawcy, z którym łączy ją stosunek pracy.

Zakres informacyjny

Informacje o zawartych umowach o dzieło będą ewidencjonowane przez ZUS na koncie płatnika składek (art. 45 ust. 1 pkt 1a SysUbSpołU). Wzór takiej informacji zostanie określony w rozporządzeniu (art. 49 ust. 2 pkt 9 SysUbSpołU). Znajdzie się w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 20.12.2018 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, innych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych oraz innych dokumentów (Dz.U. z 2018 r. poz. 2495 ze zm.). Na razie jednak nie ma nawet jego projektu.

Ważne
Umowa o dzieło nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, mimo wprowadzenia obowiązku zawiadomienia ZUS o jej zawarciu.

Cele regulacji

W uzasadnieniu do projektu tarczy antykryzysowej napisano, że celem nowych regulacji jest umożliwienie ZUS weryfikacji istnienia obowiązku ubezpieczeń społecznych osób wykonujących umowy o dzieło oraz udostępniania informacji o ich zawarciu ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych.

W trybie art. 50 ust. 17 pkt 5 SysUbSpołU minister finansów oraz organy Krajowej Administracji Skarbowej mogą rzeczywiście żądać od ZUS udostępnienia danych o takich kontraktach. Jednak wyłącznie w celu niezbędnym do wykonywania ustawowych zadań zmierzających do skutecznego poboru należności podatkowych i weryfikacji danych własnych oraz zadań analityczno-sprawozdawczych.

Skutki obowiązku

Bez względu na sposób określenia zakresu informacji o takich kontraktach, art. 36 ust. 17 SysUbSpołU ułatwi ZUS kontrolę umów o dzieło i ewentualną ich kwalifikację jako stosunków prawnych podlegających obowiązkowym składkom (np. jeśli faktycznie jest umową zlecenia, o świadczenie usług czy o pracę). Pozwoli także ustalić skalę wykonywania pracy na mocy umów o dzieło, co może prowadzić do podjęcia decyzji o włączeniu takich kontraktów do grupy tytułów objętych obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Taki pomysł jest przecież cyklicznie dyskutowany.