Podstawowe uregulowania dotyczące deficytu budżetowego jednostek samorządu terytorialnego (JST) oraz ich długu są przedmiotem regulacji ustawowych.
W myśl art. 217 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157 poz.1240 ze zm.); dalej FinansePublU, deficyt budżetu JST rozumiany jest jako ujemna różnica między dochodami a wydatkami budżetu JST i może być sfinansowany przychodami:
Jednak wielkość deficytu budżetu JST nie jest ograniczona przepsami prawa. Deficyt i tempo przyrostu zadłużenia JST są tak duże, że Minister Finansów doszedł do wniosku, że konieczne jest podjęcie działań zapobiegających w tym zakresie i wzmocnienie obecnie funkcjonujących ograniczeń dotyczących zadłużenia JST.
Proponowana zmiana do ustawy o finansach publicznych w zakresie ograniczenia kwoty deficytu
Po art. 87 ustawy o finansach publicznych dodaje się art. 87a–87h w brzmieniu:
"Art. 87a
Art. 87b
Jednostka samorządu terytorialnego, która zaplanowała na rok budżetowy, w wieloletniej prognozie finansowej lub jej zmianie, według stanu na dzień 31 sierpnia roku poprzedzającego rok budżetowy, dochody nie niższe niż wydatki, uchwala budżet, w którym planowane dochody ogółem nie mogą być niższe niż planowane wydatki ogółem.
Art. 87c
1. W przypadku, gdy wynikająca z uchwalonych wieloletnich prognoz finansowych lub ich zmian, według stanu na dzień 31 sierpnia roku poprzedzającego rok budżetowy, suma deficytów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na rok budżetowy jest mniejsza niż kwota gwarantowana, o której mowa w art. 87a ust. 5 pkt 1, to jednostka samorządu terytorialnego, planująca deficyt, uchwala na dany rok budżetowy budżet z deficytem nie wyższym niż zaplanowany w wieloletniej prognozie finansowej lub jej zmianie na dzień 31 sierpnia roku poprzedzającego rok budżetowy.
2. W przypadku, gdy zaplanowana w uchwalonych wieloletnich prognozach finansowych lub jej zmianach, według stanu na dzień 31 sierpnia roku poprzedzającego rok budżetowy, suma deficytów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na rok budżetowy jest wyższa niż kwota gwarantowana, to:
Kgi Kg
Kgi =
| Dfi |
Dwi |
Kg =
| Dfg |
Dw |
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
Kgi – relację planowanego deficytu jednostki do średniej arytmetycznej jej wykonanych dochodów własnych z 3 ostatnich lat, tj. roku n-3, n-2, n-1;
Kg – relację gwarantowanego deficytu, o którym mowa w art. 87a ust. 5 pkt 1 do średniej arytmetycznej wykonanych dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego, planujących deficyt, obliczoną dla 3 lat, tj. roku n-3, n-2, n-1;
Dfg – gwarantowany deficyt, o którym mowa w art. 87a ust. 5 pkt 1;
Dw – średnią arytmetyczną wykonanych dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego planujących deficyt, obliczoną dla 3 lat, tj. roku n-3, n-2, n-1;
Dfi – deficyt planowany przez jednostkę samorządu terytorialnego, powiększony, zgodnie z art. 87g, o deficyt związku współtworzonego przez jednostkę;
Dwi – średnią arytmetyczną wykonanych dochodów własnych jednostki samorządu terytorialnego, obliczoną dla 3 lat tj. roku n-3, n-2, n-1; n + 1 – rok budżetowy, na który planowany jest deficyt;
n – rok poprzedzający o rok budżetowy, na który planowany jest deficyt.
3. Przez uchwaloną wieloletnią prognozę finansową lub jej zmianę, według stanu na dzień 31 sierpnia roku poprzedzającego rok budżetowy, rozumie się ostatnią uchwałę w sprawie wieloletniej prognozy finansowej lub jej zmiany, podjętą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, która na dzień 31 sierpnia roku poprzedzającego rok budżetowy ma pozytywne rozstrzygnięcie nadzorcze Regionalnej Izby Obrachunkowej.
4. Minister Finansów podaje w Biuletynie Informacji Publicznej, w terminie do dnia 5 października roku poprzedzającego rok budżetowy wskaźnik Kg, o którym mowa w ust. 2, ustalony z dokładnością do trzech 3 miejsc po przecinku.
5. Kwota uzupełniająca, o której mowa w art. 87a ust 5 pkt 2 jest dzielona do dnia 31 stycznia roku budżetowego przez Ministra Finansów między jednostki samorządu terytorialnego, które na skutek zmiany harmonogramu realizacji inwestycji spełniają łącznie następujące warunki:
6. Suma kwot będących różnicą między planowanym w roku poprzedzającym rok budżetowy deficytem, określonym zgodnie z ust. 2 dla jednostek samorządu terytorialnego spełniających warunki, o których mowa w ust. 5, a deficytem gwarantowanym, wykonanym przez te jednostki w roku poprzedzającym rok budżetowy, obniża dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego kwotę uzupełniającą deficytu na rok budżetowy.
7. Suma przeniesień niewykonanych części deficytów, o których mowa w ust. 5, nie może być wyższa niż kwota uzupełniająca.
8. W przypadku, gdy suma planowanych przeniesień deficytów jest większa niż kwota uzupełniająca, podział kwoty uzupełniającej między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego następuje proporcjonalnie do planowanych przeniesień deficytów między wszystkie jednostki spełniające warunki, o których mowa w ust. 5.
9. Dla jednostki samorządu terytorialnego, o której mowa w ust. 5 pkt 2, przeniesiona część deficytu zwiększa jej gwarantowaną kwotę deficytu w roku budżetowym, określoną w ust. 2.
10. Nierozdysponowana kwota uzupełniająca, o której mowa w art. 87a ust 5 pkt 2, zwiększa cześć deficytu, o której mowa w art. 87d.
11. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania w sytuacji przeniesienia niewykonanej części deficytu jednostki samorządu terytorialnego, mając na względzie umożliwienie jednostce realizacji inwestycji.
Art. 87d
Cześć deficytu, o której mowa w art. 87a ust. 4 dzieli Minister Finansów, po zasięgnięciu opinii przedstawicieli strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego między jednostki samorządu terytorialnego, uwzględniając wystąpienie zdarzeń losowych, stopień planowego finansowania deficytu przychodami, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 4–5 lub realizację zadań w ramach programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3.
Art. 87e
Art. 87f
Wymóg dostosowania wysokości deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego do poziomu, o którym mowa w art. 87e, ma zastosowanie także do uchwalonych budżetów.
Art. 87g
Art. 87h
Przepisy art. 87c i art. 243 stosuje się do nowo utworzonych jednostek samorządu terytorialnego oraz jednostek, których granice uległy zmianie, z tym że określone w tych przepisach dochody i wydatki ustala się:
Poniżej przedstawiono przykład wyliczenia tego wskaźnika przy obecnym przyjętym już projekcie budżetu na 2012 r. jednostki samorządu terytorialnego, tj. miasta na prawach powiatu.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |
Wskaźniki | W mln zł | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | |
Dane: | n-3 | n-2 | n-1 | n | n+1 | ||
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |
Kgi=<Kg | |||||||
Kgi=Dfi/Dwi | Dwi | 2.322 | |||||
Kg=Dfg/Dw | Wykonane dochody własne MŁ | 2.101 | 2.475 | 2.389 | 2.671 | ||
Kgi | Relacja planowanego deficytu jednostki do średniej arytmetycznej jej wykonanych dochodów własnych z 3 ostatnich lat, tj.: roku n-3, n-2, n-1 | Dw | 77.410 | ||||
Kg | Relacja gwarantowanego deficytu, o którym mowa w art. 87 a ust. 5 pkt 1 do średniej arytmetycznej wykonanych dochodów własnych JST, JST planujących deficyt, obliczona dla 3 lat, tj.: roku n-3, n-2, n-1 | Wykonane dochody własne JST | 78.345 | 75.297 | 78.588 | ||
Dfg | Gwarantowany deficyt o którym mowa w art. 87a ust. 5 pkt. 1 | Dfi | 0 | 0 | 0 | 0 | 406 |
Dw | Średnia arytmetyczna wykonanych dochodów własnych JST planujących deficyt, obliczona dla 3 lat, tj.: roku n-3, n-2, n-1 | Deficyt planowany przez UMŁ | 406 | ||||
Deficyt związku współtworzonego | |||||||
Dfi | Deficyt planowany przez JST powiększony, zgodnie z art. 87g, o deficyt związku współtworzonego przez jednostkę | ||||||
Dfg – gwarantowany deficyt | 8.000 | ||||||
Dwi | Średnia arytmetyczna wykonanych dochodów własnych jednostki, obliczona dla 3 lat, tj.: roku n-3, n-2, n-1 | ||||||
Deficyt JST | |||||||
n+1 | Rok budżetowy, na który planowany jest deficyt | Deficyt JST -0,5mld | -500 | -500 | -500 | -500 | -500 |
N | Rok poprzedzający rok budżetowy, na który planowany jest deficyt | ||||||
Kgi | 0,17 | ||||||
Kg | 0,10 | ||||||
Wynik |
Należy zwrócić uwagę, że przy wyliczeniach tego wskaźnika brane są pod uwagę dane historyczne, tzn. dochody własne wykonane. Na kwoty te wpływają dochody przekazywane z budżetu państwa, w tym przede wszystkim udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych, czy subwencja oświatowa, której wielkość nie wystarcza na finansowanie wydatków placówek oświatowych. Warto przypomnieć, że deficyt każdej JST jest już limitowany przez art. 242 FinansePublU, który nakazuje zbilansowanie dochodów i wydatków bieżących od 2011 r.
Od 2014 r. nowy limit długu, zapisany w art. 243 FinansePublU, uniemożliwi zadłużanie się tym JST, które nie osiągają nadwyżki bieżącej. Nawet jeśli jednostka posiada znaczne nadwyżki z lat ubiegłych, nie będzie mogła realizować żadnych inwestycji wspomaganych finansowaniem zwrotnym, jeśli bieżące dochody nie pokrywają bieżących wydatków.
Powyższe ograniczenia skutkują (zgodnie z przyjętymi wieloletnimi prognozami finansowymi) znaczącym zmniejszeniem deficytu w całym sektorze JST, począwszy od 2013 r., a nawet wymuszą w kolejnych latach generowanie nadwyżki.
Proponowana zmiana do ustawy o finansach publicznych w zakresie ograniczenia zadłużenia
Po art. 245 ustawy o finansach publicznych dodaje się art. 245a w brzmieniu:
„Art. 245a
Wprowadzenie tej regulacji ma spowodować ograniczenie długu JST. Przepis ten stanowi kontynuację ograniczenia poziomu zadłużenia, o którym mowa w art. 170 ustawy z 30.6.2005 r. o finansach publicznych, a które to ograniczenie przestanie obowiązywać po 31.12.2013. r.
Dodawana regulacja, limitująca poziom długu JST, zawierałaby jednak analogiczne wyłączenia z limitu, jakie planuje wprowadzić się do limitu spłaty zobowiązań JST.
Wprowadzane do ustawy o finansach publicznych rozwiązania mają umożliwić JST zaciąganie zobowiązań w celu pozyskania środków finansowych z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i innych środków zagranicznych.
W opinii projektodawcy rozwiązania te nie powinny jednakże prowadzić do nieograniczonego i niekontrolowanego zadłużania się JST.
Wprowadzenie dodatkowych, proponowanych przez Ministra Finansów limitów spowoduje, w przypadku poszczególnych samorządów, znaczne ograniczenie inwestycji, także tych finansowanych ze środków UE i może grozić zerwaniem zawartych już umów z wykonawcami.
* Pola wymagane
Zasady przetwarzania danych osobowych: Administratorem danych osobowych jest Wydawnictwo C.H.Beck sp. z o.o., Warszawa, ul. Bonifraterska 17, kontakt: daneosobowe[at]beck.pl. Dane przetwarzamy w celu marketingu własnych produktów i usług, w celach wskazanych w treści zgód, jeśli były wyrażane, w celu realizacji obowiązków prawnych, oraz w celach statystycznych. W sytuacjach przewidzianych prawem, przysługują Ci prawa do: dostępu do swoich danych, otrzymania ich kopii, sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, przenoszenia, cofnięcia zgody oraz wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych. Pełne informacje w Polityce prywatności.