Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za długi niewypłacalnej spółki

„A.” sp. z o.o. wystąpiła przeciwko Janowi K. i Rafałowi R. domagając się zapłaty ponad 71 tys. zł wraz z odsetkami. Pozwani pełnili funkcje członków zarządu „P.” sp. z o.o. w czasie, kiedy istniały zobowiązania tej ostatniej wobec powodowej spółki. Egzekucja prowadzona przeciwko dłużnikowi na podstawie czterech tytułów wykonawczych okazała się bezskuteczna. Pozwani twierdzili, że pomimo niezgłoszenia przez nich wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego powodowa spółka nie poniosła szkody.

Sąd I instancji oddalił powództwo. Opierając się na niekwestionowanej przez strony opinii biegłego sąd uznał, że powódka nie mogła uzyskać wyższego zaspokojenia w przypadku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez zarząd „P.” sp. z o.o. w okresie, kiedy pozwani byli jego członkami. Ustalił, że powodowa spółka, gdyby pozwani niezwłocznie po objęciu funkcji złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości, nie uzyskałaby żadnego zaspokojenia. W chwili objęcia przez pozwanych funkcji członków zarządu, spółka przez nich zarządzana była bowiem całkowicie niewypłacalna. W przypadku zgłoszenia przez nich wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, „P.” sp. z o.o. nie pokryłaby nawet kosztów postępowania upadłościowego i dlatego wniosek taki byłby oddalony przez sąd upadłościowy.

Przy rozpoznawaniu apelacji powstało zagadnienie prawne budzące poważną wątpliwość, o której wyjaśnienie zwrócono się do SN:

„1) Czy w ramach odpowiedzialności z art. 299 § 1 KSH odpowiadają członkowie zarządu, którzy nie złożyli we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji całkowitej niewypłacalności spółki i zaciągania przez nich nowych zobowiązań?;

2) czy niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z o.o. o ogłoszenie upadłości wywołuje szkodę jej wierzyciela (art. 299 § 2 KSH), gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby gdyby ten wniosek został złożony w terminie, chociażby pozwany członek zarządu wykazał, że nawet w sytuacji dopełnienia przez zarząd prawem nałożonych obowiązków stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny?”.

W orzecznictwie prezentowane jest stanowisko, że w ramach odpowiedzialności z art. 299 § 1 KSH nie odpowiadają członkowie zarządu, którzy nie złożyli we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości – w sytuacji całkowitej niewypłacalności spółki w chwili objęcia przez nich funkcji i zaciągania przez nich nowych zobowiązań. Słuszne byłoby także uznanie, że w takiej sytuacji niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z o.o. o ogłoszenie upadłości nie wywołuje szkody jej wierzyciela (art. 299 § 2 KSH), kiedy pozwany członek zarządu wykaże, że nawet w sytuacji dopełnienia przez zarząd prawem nałożonych obowiązków stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny (zob. wyrok SN z 12.12.2012 r., II CSK 390/11, Legalis oraz wyrok SN z 10.2.2011 r., IV CSK 335/10, Legalis)

Drugi z prezentowanych poglądów opiera się na założeniu, że szkoda wierzyciela, w rozumieniu art. 299 § 2 KSH, wynika tylko z faktu zaciągania przez spółkę zobowiązań w stanie jej niewypłacalności, a w takiej sytuacji wartość szkody odpowiadałaby wysokości niezaspokojonych roszczeń wierzyciela z tego tytułu. Niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z o.o. o ogłoszenie upadłości wywołuje szkodę jej wierzyciela, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby gdyby wniosek ten został złożony w terminie (zob. wyrok SN z 7.7.2013 r., I CSK 646/12, Legalis).

Sąd Najwyższy stwierdził, że członek zarządu spółki z o.o., ponosi odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 KSH za długi spółki powstałe po objęciu przezeń funkcji. Od odpowiedzialności tej nie zwalnia go fakt, że spółka już w chwali objęcia przez niego funkcji jest niewypłacalna. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że członkowie zarządu kontynuujący działalność spółki z o.o. i zaciągający kolejne długi pomimo jej niewypłacalności narażają się nawet na odpowiedzialność za popełnienie deliktu.